(G)een boek?

Ze lijken op een boeken maar zijn het niet; boeksimulanten. Tijdens de laatste Amsterdam Antiquarian Book, Map & Print Fair in de Passenger Terminal Amsterdam (PTA) was er een kleine tentoonstelling ingericht met exemplaren uit de collectie van bibliothecaris Marianne Plasmans.
De getoonde nepboekjes hadden één ding gemeen. In geen ervan zat papier in welke vorm dan ook. Toch opmerkelijk want in al mijn boeksimulanten zit wel degelijk… een boek! Het gaat dan om enkele 19de eeuwse uitgaven die extra bescherming nodig hebben omdat ze gestoken zijn in een goedkope papieren of kartonnen omslag. Mijn boeksimulanten fungeren feitelijk als boekband.

Zijn het dan wel boeksimulanten kun je je afvragen en niet gewoon doosjes ter bescherming van je boeken? Kortom waar houdt een doosje op en begint de boeksimulant? De foto’s laten het antwoord zien. De simulanten slaan open als een boek, hebben een (kopie van het originele) titelblad op het voorplat soms ook een rugtitel en bij de rug zowel boven als onder lijkt het of je een kapitaalbandje ziet (een stukje van het bindwerk) terwijl tegelijkertijd wel duidelijk is dat er tussen de platten geen bladzijde papier zit!

Ook voor de paar 17de eeuwse pamfletten in mijn collectie, die zonder uitzondering in gemarmerde papieren omslagen zitten, heb ik één simulant laten maken. Ik heb zelfs rekening gehouden met wat meer exemplaren want als verzamelaar is de kans op uitbreiding van de collectie altijd aanwezig. Ik moet toegeven mijn simulanten zijn niet goedkoop maar, eerlijk is eerlijk, het staat toch fraaier in je bibliotheek dan die blauwe zuurvrije dozen en enveloppen!

Het jaar 1868

1868 was een bijzonder jaar.
In Arnhem nam de jonge Paulus Gouda Quint (1835-1915) de boekhandel van Nijhoff over. Quint zou de decennia daarop uitgroeien tot de bekendste antiquaar-veilinghouder van Gelderland. In Amsterdam stierf dat jaar Isaac Meulman (1807-1868). Deze (Lutherse) verzamelaar en bibliofiel, liet een prachtige collectie boeken na die door Frederik Muller in 1869 zou worden geveild. Meulman bezat bovendien een beroemde pamflettenverzameling van ca. 19.000 stuks.

In 1868 verscheen ook het laatste deel van de driedelige: ‎”Catalogus van de tractaten, pamfletten, enz. over de geschiedenis van Nederland, aanwezig in de bibliotheek van Isaac Meulman” (Amsterdam, 1866-1868), bewerkt door J.K. van der Wulp die, voordat hij deel drie kon afmaken, overleed.‎
Van der Wulp beschreef hierin uitsluitend de 9000 pamfletten die niet voorkwamen in de enkele jaren daarvoor verschenen pamflettenbibliografie van de verzameling van Frederik Muller. Meulman's zeer zeldzame pamflettencatalogus werd gedrukt in een beperkte oplage en verscheen niet in de handel. Het is een onmisbaar supplement op het bekende werk van W.P.C. Knuttel, waarover ik in mijn vorige blog schreef. De collectie Meulman berust thans in zijn geheel in de bibliotheek van de Gentse Rijksuniversiteit in België.
Ik prijs mij gelukkig met een bijzonder exemplaar van deze catalogus.
Bijzonder want in een keurig handschrift op de pagina tegenover de titelpagina van het eerste deel staat: “(No. 129) Den heer P. Gouda Quint. Aangeboden door den Verzamelaar”. Of Gouda Quint en Meulman elkaar in 1868 nog hebben ontmoet is onzeker, maar in ieder geval was er een band tussen beiden zoals blijkt uit dit geschenk van een groot verzamelaar aan een groot antiquaar.

Ben benieuwd of 2010 ook een bijzonder jaar wordt! In ieder geval wens ik u allen prettige feestdagen.

Geen plek!

Het Amsterdamse Waterlooplein is niet meer wat het vroeger was.
De enige kraam waar ik met enige regelmaat langsloop is die van Jos Albers.
Behalve Jos staan er nog een paar anderen die wat met boeken doen, maar de omschrijving 'handelaren in oud papier’ is op hen beter van toepassing. Voor de rest is de markt uitermate aantrekkelijk voor verzamelaars van tweedehands kleding, graffitispuiters die nog verf zoeken, elektrahobbyisten en rommelsnuffelaars. Hier en daar wat kitsch, toeristenparafernalia en hele of halve zwervers die op kleedjes de oogst van hun nachtelijke vuilnisbakkentocht aanbieden dan wel de bekende zolder opruimzooi.

Het bruine doosje met boeken op een van die kleedjes viel me op omdat het stond als een rots te midden van een branding aan kurkentrekkers, serviesgoed, sleutelhangers, borrelglazen, stopcontacten en andere kleine troep. Zo te zien een seriewerkje en bij nadere inspectie niet het minste. Het ging om dr. W.P. C. Knuttel (1854-1921): “Catalogus van de pamfletten-verzameling berustende in de Koninklijke Bibliotheek. (1486-1853)“, ‘s Gravenhage 1889-1920. Een complete eerste druk, negen delen in elf banden, inclusief supplement en alfabetisch register.
De serie was opnieuw gebonden in eenvoudige banden en, aan het ex-libris te zien, ooit in bezit geweest van Ger Brouwer (1919-2005), oud bibliothecaris van de Vereniging ter bevordering van de belangen des Boekhandels te Amsterdam (thans de Bibliotheek van het Boekenvak).

De verkoper; bierbuik, bouwvakkers decolleté, ongeschoren en ongewassen haar, reageerde bij gebrek aan een compleet gebit enigszins onverstaanbaar op mijn vraag wat de serie moest kosten.
Na enig gepuzzel bleek hij per deel tien euro en voor de serie compleet honderd euro te willen ontvangen!
Nu is een Knuttel - nog steeds een zeer bruikbaar naslagwerk met beschrijving van meer dan 30.000 titels - niet zozeer zeldzaam (althans de in 1978 verschenen herdruk!) als wel kostbaar.
Ik schatte de waarde van het aangeboden exemplaar op zo’n achthonderd euro en dus viel de aanschaf mij niet zwaar.
Dat wil zeggen financieel niet want om vervolgens de boekenschat mee te torsen naar huis, was nog een hele toer.

Thuisgekomen wachtte mij echter een andere verrassing: geen plek!
Mijn boekenkasten puilen uit en ik weiger stapels op de vloer te gaan maken want dan is het einde nabij, hoewel je best leuke muurtjes kunt bouwen met boeken! Mijn oplossing is het 'wieden' van mijn bibliotheek en de collectie van 'onkruid' ontdoen om dit vervolgens voor (te) weinig geld te verpatsen.
Er is gelukkig steeds minder onkruid, de collectie groeit desondanks en de kwaliteit is sinds mijn studententijd met reuzensprongen verbeterd.