Een witte raaf

Raven zijn zwart. Een witte raaf is een afwijking, die wel zal bestaan maar zeer zeldzaam is. Ik heb er in ieder geval nog nooit één zien vliegen.

In de antiquarische boekenwereld kennen we ook witte raven. In één van zijn interessante boekstudies: "Grolier-banden in Nederland"(Haarlem 1985), schreef de bekende boekwetenschapper Prof. Mr. Herman de la Fontaine Verwey (1903-1989) over de boeken die de Franse koninklijk betaalmeester Jean Grolier (1479-1565) liet inbinden door Milanese en Parijse binders. Van alle bekende Grolierbanden zijn er slechts drie bekend die gebonden zijn in wit leer. Witte raven dus.
Nu gelden Grolierbanden als hoogtepunt in de geschiedenis van de boekbindkunst.
Ze zijn sowieso uiterst zeldzaam en - wit of niet - onbetaalbaar.

Maar er zijn ook witte raven onder boeken die niet zeldzaam en betaalbaar zijn. Ooit wel eens een oude 17de of 18de eeuwse Statenbijbel gezien in perkamenten band? Ik één keer (en geloof me, ik heb er al flink wat gezien). Een witte raaf dus.

Ander voorbeeld. Jan Wagenaar’s: "Amsterdam, in zyne opkomst, aanwas, geschiedenissen, voorregten, koophandel, gebouwen, kerkenstaat, schoolen, schutterye, gilden en regeeringe" (Amsterdam, I. Tirion (vol. 1-2) / Yntema en Tieboel (vol. 3), 1760-1767). Wagenaar's stadsbeschrijving is er in vele soorten en maten. Wie de beschrijving erop naslaat van Wouter Nijhoff in zijn "Bibliographie van Noord-Nederlandsche plaatsbeschrijvingen tot het einde der 18de eeuw" (’s-Gravenhage 1953), kan lezen dat er exemplaren zijn in octavo, folio en groot mediaan folio. Dat er exemplaren zijn op zwaar papier en "allerbest Frans schrijfpapier", dat er exemplaren zijn met extra platen (vaak uit de stadbeschrijving van C. Commelin) en met extra portretten (door A. Houbraken). Kortom elke Wagenaar is weer anders. Een apart probleem vormt het zeldzamere vierde deel (door Jacobus Kok en Jan Fokke) dat pas in 1788 verscheen, eenentwintig jaar na het verschijnen van deel drie en vijftien jaar na de dood van Jan Wagenaar.

Een driedelige Wagenaar is zeker geen zeldzaamheid; een vierdelige wel. Driedelige Wagenaar’s worden regelmatig tegen betaalbare prijzen op veilingen aangeboden en ik ken ook diverse antiquariaten die een exemplaar hebben staan (soms meerdere tegelijk, zoals bij De Slegte in Amsterdam).
Zonder uitzondering gebonden in leer, halfleer of nog erger in moderne(re) banden.
De boekband was destijds altijd een keuze van de koper en die keuze viel kennelijk uiterst zelden op perkament. In ruim twintig jaar heb ik slechts één driedelig exemplaar gebonden in perkament gezien (en te koop) bij een Limburgs antiquariaat.

Kortom, mijn uniform in perkament gebonden vierdelige Wagenaar is een echte witte raaf.