Lege zijvakken

Drie jaar geleden trof ik op een beurs bij de firma A. Asher & Co. B.V. een collectie Amsterdamse stadsplattegronden aan. Het bleek te gaan om ‘een collectie toeristenkaarten van Amsterdam 1829-1938’. Het merendeel was 19de eeuws, slechts enkele waren uit de periode 1900-1938. De prijzen voor de plattegronden uit de meest recente periode lagen tussen de twee- en vierhonderd vijftig euro. Geen koopjes dus!
De inleiding bij de meegenomen prijslijst maakte duidelijk dat met dergelijke ‘gebruikskaarten’ zeer intensief werd omgegaan en dat ze daarom vandaag de dag zeer zeldzaam zijn geworden. Bovendien verloren de plattegronden snel hun actualiteit en verscheen er van velen vrijwel jaarlijks een nieuwe bijgewerkte uitgave. Het is opmerkelijk dat 17de en 18de eeuwse Amsterdamse stadskaarten vaak beter bewaard zijn gebleven dan uitgaven uit de 20ste eeuw.

Neem de - nog steeds verkrijgbare - populaire ‘Citoplan’ plattegrond van Amsterdam. In het bekende overzichtswerk van Marc Hameleers: “Kaarten van Amsterdam 1866-2000” (Amsterdam, 2002), dat nog slechts antiquarisch verkrijgbaar is voor stevige prijzen, wordt onder nummer 101 de eerste ‘Citoplan’ uitgaven besproken.
Van de eerste zes uitgaven (1912-1917) is geen enkel exemplaar meer bekend! Maar ook van latere uitgaven zoals de 10de – 11de uitgave (1922-1923), de 15de uitgave (1926-1927) en de 29ste uitgave (1940-1951) werd in openbare collecties geen enkel exemplaar aangetroffen.

Ik zou niet durven stellen dat mijn exemplaar van de 15de uitgave (zie bovenste afbeelding) uniek is, maar dat deze zeldzaam is geloof ik meteen.
Iets minder zeldzaam is het exemplaar in mijn collectie van de Amsterdamse plattegrond uitgegeven door VVV-’t Koggeschip, waarvan slechts één editie (1919-1920) verscheen (Hameleers nr. 110).
Van deze kaart met zijn curieuze aanwijs/afstandsliniaaltje (inclusief de verplichte roestvlek, veroorzaakt door het metalen schijfje in het midden) is in ieder geval nog een exemplaar bekend bij de Universiteit van Utrecht (Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen).

Het schoot mij in gedachten dat nog geen tien jaar geleden de zijvakken van mijn auto uitpuilden met dergelijke stadsplattegronden. Maar na aanschaf van een bekend merk autonavigatie, waren de zijvakken leeg en de papierbak vol. Weggegooid geld? We weten het over honderd jaar. Het ruimde in ieder geval lekker op.