Bibliofiel artwork

Pas toen ik thuis door mijn nieuwe aanwinst bladerde, wat las, en de illustraties bewonderde, drong het tot mij door. Geen gebonden katernen (maar ‘diploma’s’), geen illustraties in de tekst maar losse zeefdrukken, geen bindersgaren of kapitaalbandje, geen platten bekleed met linnen, leer of perkament, geen schutbladen, geen paginanummering.

Eigenlijk geen ‘normaal’ boek!

Wat dan wel?

Een geslaagde symbiose van interessante auteurs/teksten, een bijzonder kunstenaar en een beslist eigenzinnige Haagse private press. Margedrukwerk op zijn best en een typisch voorbeeld van ‘bibliofiel artwork’ dat je nooit en te nimmer zult kunnen ervaren en genieten via een E-reader.

Het is de tweede uitgave in mijn collectie van De Althaea Pers en ook deze heb ik persoonlijk bij Jos Swiers afgehaald. Een plezierige ervaring, dat kan ik u verzekeren, want er gaat niets boven fraai drukwerk, onder het genot van koffie praten over je bibliofiele passie, en vervolgens met ‘de schat’ naar je hol terugsluipen; in dit geval een exemplaar van “Vieillesse – Ouderdom. 12 maximen. François de la Rochefoucauld” (mijn exemplaar: HC 5).

Over François VI, Hertog van la Rochefoucauld (1613-1680), die een historische rol speelde tijdens de ‘Fronde’ valt veel te zeggen maar een link naar Wikipedia lijkt mij hier voldoende. Zijn bekendste werk, naast zijn (zonder zijn toestemming) in 1662 gepubliceerde memoires is: “Réflections ou sentences et maximes morales” (Paris, 1665).

Maximen of aforismen zijn korte bondige uitspraken met een boodschap. Zoals deze (die niet werd opgenomen): “Les passions de la jeunesse ne sont guère plus opposées au salut que la tiédeur des vieilles gens”, oftewel; ‘De hartstochten der jeugd zijn geen grotere beletselen tot welzijn dan de lauwheid van de ouderdom’ (Rochefoucauld, maxime 341). Nadenkertjes dus, soms grappig, soms absurd of wijs, maar altijd leerzaam. Meer voorbeeldjes? Kijk hier.

‘Vieillesse’ bevat twaalf maximen (Rochefoucauld schreef er 641!) met als thema ‘Ouderdom’. Het is een promotie-uitgave van De Althaea Pers voor tekenaar en illustrator Bert Osnabrug uit Woerden die bij elk van de twaalf maximen een zwart-wit tekeningen maakte in Oost-Indische- en blockprintinkt (en dat was een welbewuste keuze). Een dertiende tekening, die ook voor de titel werd gebruikt, toont een silhouetportret van Rochefoucauld.

Van de tekeningen zijn losse zeefdrukken gemaakt door Jeanne Verbruggen en Henk van de Laar van Zeefdrukkerij Kurtface in Nijmegen. Handig want je kunt ze dus ook in een wissellijst ophangen. Stuk voor stuk kunstwerkjes die met de bijbehorende uitspraak stof tot nadenken en genieten tegelijk zijn. Verschillende tekeningen bevatten een metamorfose die mij ergens deden denken aan M.C. Escher (1898-1972).

De Franse teksten zijn vertaald door Bert Osnabrug (bijgestaan door Ed Schilders, Martin Hulsenboom en Monique Bullinga). Dat is naar mijn mening zo getrouw mogelijk gedaan. Maxime 444; “Les vieux fous sont plus fous que les jeunes” werd dus: ‘Oude dwazen zijn dwazer dan jonge’ en niet ‘Hoe ouder hoe gekker’.
Daarnaast bevat deze uitgave twee essays. “Gedachten over de waarde van ouderdom” geschreven door arts en filosoof Bert Keizer en “Gedachten bij het tekenen over ouderdom” geschreven door Bert Osnabrug.

Er zijn slechts vijftig genummerde exemplaren van deze uitgave gemaakt verpakt in een handgemaakte fraaie omslagdoos (van Marja Wilgenkamp). Geen grote oplage, maar dat is bij margedrukwerk nimmer het geval. Wel een ‘grootse’ uitgave en ditmaal bij uitzondering ook nog eens binnen handbereik van liefhebbers van bibliofiel artwork.