Eerst bewonderde ik even de fraaie band. Geen gewone linnen band met alleen in de hoeken reliëfdruk maar een luxe band met leren rug, linnen platten en reliëfdruk over het hele vlak. Vervolgens opende ik het boek, rook er aan en bladerde er wat in.
Die typische geur van negentiende eeuws 'kantoorpapier' is toch heel anders dan de geur van zeventiende eeuws lompenpapier. Rokeriger en pikanter.
De herkomst van dit exemplaar wordt verraden door een ex-libris, voor- en achterin, met de tekst: “Legaat Telenga. Onvervreemdbaar. N.V. Telenga’s Drukkerij”. Dat wil zeggen onvervreemdbaar tot de crisis toesloeg. Telenga Media ging begin vorig jaar failliet maar wellicht werd het boek daar al eerder uit de bibliotheek ontvreemd….
Woordenschat van Taco H. de Beer (1838-1923) en dr. E. Laurillard (1830-1908) staat terecht bekend als “het leukste woordenboek van de negentiende eeuw”. Het boek is een aangename combinatie van een woordenboek en encyclopedie, met talloze boeiende en verrukkelijke lemma’s.
Ewoud Sanders schreef er een lezenswaardig en uitvoerig artikel over dat als inleiding werd opgenomen bij de facsimile uitgave die in 1993 bij uitgeverij Verba in Hoevelaken verscheen. Die facsimile, goed verkrijgbaar en betaalbaar, kan ik iedere boekenliefhebber aanraden.
De originele uitgave voor bibliofiele lekkerbekken als Perkamentus ook, maar die is schaars en prijzig. Tot slot, voor wie niet van boeken houdt maar van informatie vergaren. De hele Woordenschat, inclusief inleiding door Ewoud Sanders, is in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL) opgenomen.
Ik vraag me trouwens af wat Ewoud zelf heeft. Het origineel, de facsimile, het digitale bestand of alle drie? Ik gok op het laatste.
Afgelopen jaar ontmoette ik hem op ‘Boeken langs de Amstel’, mijn favoriete locatie voor boekenmarkten in Amsterdam georganiseerd door De Kan. Ewoud bemande zijn eigen kraam en verkocht kennelijk een mix van wat oudere boeken uit zijn eigen bibliotheek en al dan niet gratis verkregen nieuwe titels, waarschijnlijk recensie-exemplaren.
We raakten aan de praat en tot mijn verrassing bleek hij niet de boekenhater te zijn waarvoor ik hem in eerste instantie hield. Meer het type die de moderne digitale technieken optimaal wil loslaten op de informatie die in boeken, vooral naslagwerken, verscholen gaat.
Voor alle duidelijkheid; daar is Perkamentus niet op tegen. Gerustgesteld verliet ik de boekenmarkt met een gratis en uiteraard gesigneerd exemplaar van Ewoud's: “Slimmer zoeken op internet” (Heemstede, 2013).
Woordenboeken, encyclopedieën, telefoonboeken, inventarissen etc. hebben in papieren vorm hun langste tijd gehad en de meesten verschijnen allang niet meer in druk. Bovendien is veel van wat daarvan nog tweedehands en antiquarisch wordt aangeboden niet interessant.
'Oosthoek's Geïllustreerde Encyclopaedie' uit de vijftiger jaren van de vorige eeuw bijvoorbeeld, zoals die bij mijn moeder staat en destijds nog uit de erfenis van haar vader werd gekocht voor tweehonderd vijftig gulden, zal te zijner tijd mijn bibliotheek niet halen. De kringloop mogelijk, maar ik vermoed nog eerder de papiermolen.
Dat neemt niet weg dat er altijd verzamelwaardige uitzonderingen zijn. Een fraai ingebonden eerste druk (1870) van de Winkler Prins Encyclopedie zou ik – tegen de juiste prijs – zeker niet versmaden. Al was het alleen maar om zijn illustraties en thans volstrekt vergeten lemma's. Dat gold dus ook voor een origineel exemplaar van “Woordenschat. Verklaring van woorden en uitdrukkingen”. Het stond al een tijdje op mijn wensenlijstje. Het is een naslagwerk dat zich zonder moeite van A tot Z laat uitlezen. Je valt van het ene curieuze wetenswaardige lemma in het andere.
Waar anders worden we geinformeerd over ‘Pil nr. 11’ (al bleef ook voor de samenstellers van de Woordenschat de herkomst onbekend). Wie was ‘Zwart Jannigje van Venendaal’ ook genaamd ‘de Vrouw Christi’? Wat betekent het Afrikaanse ‘jantje-trap-suutjies’ en wat is een ‘gejasperde jongen’ of een ‘Sequa-hoed’?
Niet zelden staat er informatie die volstrekt onvindbaar is op internet. Een voorbeeld is de beschrijving bij een thans overbekend brandblussysteem (lemma: ‘The Witten Sprinkler’). Sprinklerinstallaties bleken in Nederland “vooralsnog (8 Oct. ’98) alleen (te zijn) aangebracht in de stoomspinnerij Trente te Almelo en in ‘De Unie’, stoomrijstpellerij te Wormerveer”.
Zelfs onder de meest uitgebreide (Engelse) beschrijving van het kogelvrije vest vond ik niets over het ‘Dowe-harnas’, een “borstpantser door den kleermaker Heinrich Dowe te Mannheim in 1894 uitgevonden; een zwart stoffen vest, van voren met zwart laken en aan de achterzijde met linnen bedekt. Het pantser weegt 4 kilo, het is 3 ½ cm. dik, 50 cm. lang en 35 cm. breed en ondoordringbaar voor kogels; zoo dat de uitvinder zelf meer dan eens in het openbaar tot mikpunt van geweerkogels heeft gediend, zonder dat deze hem konden schaden” Kortom heerlijke lectuur, van A tot Z, in welke vorm dan ook.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten