Oud perkament

De Leidse hoogleraar Geschiedenis, Staatsrecht en Statistiek, Adriaan Kluit (1735-1807) stond thuis samen met zijn echtgenote voor het raam toen vlakbij een kruitschip beladen met 37.000 pond buskruit ontplofte. De vuurbal was zo intens dat hij volgens de berichten zwaar verbrand “als eene slang ineengekronkeld” onder het puin van zijn ingestorte huis werd teruggevonden.

Hij was slechts één van de ruim honderd vijftig slachtoffers van de Leidse buskruitramp waaronder ook zijn collega, de hoogleraar in de Letteren, professor Jean Luzac (1746-1807).
De enorme explosie werd in de wijde omgeving gehoord, tot zelfs in Friesland toe, en zorgde voor een grote ravage. Tweehonderd achttien huizen werden geheel of gedeeltelijk vernietigd en zo’n tweeduizend mensen raakten gewond. Koning Lodewijk Napoleon (1778-1846) kwam op bezoek om de verwoestingen te aanschouwen evenals vele ramptoeristen en menig kunstenaar heeft de ramp in woord of beeld vereeuwigd

Tot Kluit’s bekendste werk behoort de onvoltooid gebleven serie: “Historia Critica Comitatus Hollandiae et Zeelandiae ab Antiquissimis Inde Deducta Temporibus” (Middelburg 1777-1782). Door deze kritische uitgaven over de Middeleeuwse geschiedenis van het Graafschap Holland en Zeeland aan de hand van het vroegmiddeleeuwse ‘Chronicon Egmundanum’ en vele oude op perkament geschreven oorkonden (waarvan verschillende in facsimile zijn opgenomen) wordt Kluit beschouwd als de grondlegger van de Mediëvistiek.

De serie is aanwezig in diverse bibliotheken, soms zonder de zestien uitvouwbare gravures van oorkonden en zegels en de geografische kaart "Tabula medii aevi geographica Hollandiae, Zeelandiae et Frisiae, ad illustrationem historiae criticae, curante W. A. Bachiene", door J. van Jagen.
Antiquarisch is de complete set sporadisch verkrijgbaar, opvallend genoeg altijd in latere (soms erg lelijke) banden. De vraagprijzen zijn overigens fors en liggen rond de zevenhonderd vijftig euro. Dat is erg veel geld voor een, hoofdzakelijk in het Latijn gedrukte, uitgave die op veilingen vaak niet meer dan honderd vijftig euro (exclusief veilingkosten) opbrengt!

Onlangs kon ik een complete set op de kop tikken voor honderd euro, gebonden in negentiende eeuwse halflinnen banden met gemarmerde platten. Blijkens een handtekening op een van de schutbladen stonden ze ruim anderhalve eeuw geleden in de bibliotheek van de politicus mr. G.M. van der Linden (1812-1888). Die vond een paar fraaie leren banden destijds kennelijk een overbodige luxe.
Ik kocht de boeken dan ook met het plan om ze door een boekrestaurateur te laten voorzien van een perkamenten band. Opnieuw inbinden is niet nodig want de boekblokken zijn nog stevig.

Perkament wordt nog steeds gemaakt al is het niet meer op grote schaal. De enige leverancier die ik ken is “Inden witten Hasewint” in Rotterdam. Ik kocht er drie velletjes perkament a vijfendertig euro per stuk. Sinds kort liggen boeken en perkament bij boekrestaurateur Katinka Keus (zij was onlangs nog betrokken bij de restauratie van de ‘Atlas der Neederlanden’).

Pas na de zomervakantie zal dit redelijk eenvoudige klusje worden geklaard en dat gaf mij de tijd om me eens achter de oren te krabben. Waarom nieuw helder blank perkament gebruiken als je ook oud perkament kunt krijgen? Kluit snuffelde in oud perkament voor zijn magnum opus en oude boeken in oud perkament ogen vele malen natuurlijker. Bovendien is oud perkament ook relatief gemakkelijk en goedkoop verkrijgbaar.
Dat laatste moet ik even uitleggen.

De laatste tijd worden er op sites als Marktplaats regelmatig Engelse aktes aangeboden, uit de negentiende eeuw, geschreven op grote vellen perkament. Ze gaan over landerijen, huizen en hypotheken en zijn historisch en inhoudelijk van weinig belang.
Als restauratiemateriaal zijn ze echter aantrekkelijk en zeer bruikbaar! Inmiddels kocht ik voor slechts drie tientjes (inclusief verzendkosten) zo’n akte uit 1825 die uit vier grote vellen perkament bestaat van 67 bij 53 centimeter. De tekst kan eventueel met wat licht schuren in een mum van tijd worden verwijderd (een praktijk die overigens al eeuwen oud is!) maar dat hoeft natuurlijk niet.

Ben benieuwd naar het – ongetwijfeld fraaie - resultaat maar u zult samen met mij even geduld moeten hebben.
En dat nieuwe perkament? Dat wordt vanzelf oud.