Een paar dagen voor de jaarwisseling 2021/2022 kocht Perkamentus via Boekwinkeltjes bij antiquariaat De Kloof in Amsterdam een zeldzame vooroorlogse prijscourant met "Nieuw-Malthusiaansche Middelen" oftewel anticonceptiemiddelen. Het gaat om een kleine handzame geïllustreerde uitgave (16 bladzijden, ca. 15.5 cm. x 12 cm.) van de Gebr. Troostwijk in Amsterdam getiteld: "Prijscourant bevattende de meest voorkomende Nieuw-Malthusiaansche Middelen en Artikelen v. Verband- en Ziekenverpleging" (7e uitgave, z.p. [Amsterdam]/z.j. [ca. 1930]).
Het is alweer de vierde prijscourant in mijn collectie brochures over dit onderwerp en wederom een (vooralsnog) uniek exemplaar. Om die reden geef ik deze bescheiden uitgave hieronder integraal weer.
De andere drie prijscouranten in mijn collectie vindt u (eveneens compleet weergegeven) in: "Vrouwenbeschutting". Het gaat om een fraai exemplaar uitgegeven door Sanitas in 1907 en om twee exemplaren van de firma De Noorderpost uit circa 1910 en 1920.
Met deze vierde uitgave van de Gebr. Troostwijk bezit ik nu een aardig overzicht van wat er in Nederland op het gebied van voorbehoedsmiddelen eind negentiende en begin twintigste eeuw verkrijgbaar was.
Een paar zaken in mijn nieuwe aanwinst vallen op. Zo wordt er op bladzijde drie verwezen naar de brochure van dr. H.J. Rouget: "De toepassing der voorbehoedmiddelen tegen zwangerschap" (Amsterdam-Soerabaja, 14de druk, z.j. [1929]) die ik noemde in: "Over vaginakogels, zaadslingeren en Atakos". In de brochure van Rouget worden veel voorbehoedsmiddelen die bij de Gebr. Troostwijk verkrijgbaar zijn uitgebreid besproken (met soms identieke illustraties) en op de laatste bladzijde staat bovendien hun advertentie: "De grootste moeilijkheid voor verbruikers van anti-conceptioneele artikelen is: een betrouwbaar adres te weten om deze artikelen te bekomen. Na ernstig onderzoek en uit talrijke inlichtingen is ons gebleken, dat een volkomen betrouwbare firma is: Gebr. Troostwijk...".
Troostwijk leverde diverse merken condooms; 'Veloutine', 'Cantsplitt', 'Onfeilbaar' en - ja hoor! - ook het oer-Nederlandse merk 'Zijden Hemdjes', dat ik signaleerde in mijn blog "Preservatium Penis". Eveneens in de herhaling zien we - op bladzijde vier van hun prijscourant - het vrouwencondoom, het onverslijtbare "Amerikaansche preservatif" (alias de 'Fransche ontvanger voor dames'!).
Wat is er bekend van deze Amsterdamse drogist, die na 1940 zo plotseling is verdwenen? Daarvoor moeten we terug naar september 1886. Toen vestigde zich het Joodse gezin van Abraham Troostwijk, gehuwd met Abigael Barentz, in Amsterdam.
Zij waren afkomstig uit Zwolle en hadden een aantal kinderen, waaronder drie jongens: Mozes (geboren 1872), Elkan (geboren 1874) en Jacob (geboren 1879). Het gezin woonde in de Rosmarijnsteeg 7 in Amsterdam, waar eind 1899 het eerste magazijn van de 'Gebr. Troostwijk' werd geopend met: "verbandartikelen, drogerijen, chemicaliën, specerijen, parfumerieën, toiletartikelen, medicinale en andere zeepen". Al in het jaar daarop adverteerden zij met Atakos, preservatieven (capottes anglais), vrouwenspuiten en irrigators. In 1901 verhuisde 'de volksdrogist', zoals ze zich in hun krantenadvertenties ook wel noemden, naar de Binnen Bantammerstraat 9. De zaken gingen voorspoedig want in oktober 1913 openden ze een tweede filiaal in de Dapperstraat 89. Op een foto uit 1931 van de Binnen Bantammerstraat (collectie Stadsarchief Amsterdam) zien we ook hun winkel. Voor de deur staat de fraaie 'oldtimer' (G-74862) van Harry (Henri) Hijmans, die daar op de eerste etage woonde. Op het reclamebord aan de gevel lezen we: "Gummiwaren Gebr. Troostwijk Patent Genees- Middelen".
In hun etalage lagen ook anticonceptiemiddelen en dat was begin vorige eeuw allerminst vanzelfsprekend. In 1909 kwam een langslopende politie-inspecteur die 'onzedelijke' uitstalling onder ogen. Onverwijld werden de desbetreffende items in beslag genomen en proces-verbaal opgemaakt: "wegens de uitstalling van zg. 'preservatifs' (-) Een en ander op grond van art. 62 der politieverordening".
In Delpher vond ik talrijke advertenties met hygiënische artikelen van de Gebr. Troostwijk. Daarin wordt vaak hun 'fraai geïllustreerde' gratis prijscourant genoemd. In de jaren dertig kostte deze vijfentwintig cent en verscheen de zevende (en vermoedelijk laatste) uitgave.
Mozes Troostwijk en zijn broer Jacob overleden respectievelijk in 1933 en 1938. Hun broer Elkan overleefde de Tweede Wereldoorlog maar stierf enkele jaren later in 1950. Dat verklaart waarom 'de volksdrogist' in Amsterdam na de oorlog spoorloos is verdwenen. Alleen Elkan's dochter, Henriëtte Augusta Troostwijk (geboren 1916), moet er wat van hebben meegekregen want zij was rond 1942 apotheker in de Transvaalbuurt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten