Idolatrie

Mijn dochter (16) is een onvoorwaardelijk en hartstochtelijk fan van een YouTube vlogger in Almere. Kosten noch moeite worden gespaard om in contact te blijven, online en offline. Kleding met zijn naam hangt in haar kast en Almere is opeens 'hot' geworden; de beste plek op aarde om te 'chillen', te leven, wonen en werken...
Die idolatrie heeft ze niet van mij (dacht ik vaak genoeg), maar onlangs sloeg de twijfel toe. Oordeelt u zelf.

Via Catawiki kocht ik voor een luttel bedrag (bijna € 64,- euro, alles inclusief) een uitgave van mijn boekenplankheld de achttiende eeuwse Amsterdamse (stads)historicus Jan Wagenaar (1709-1773). Het gaat om: "’T verheugd Amsterdam ter gelegenheid van het plegtig bezoek hunner doorlugtige en koningklyke hoogheden Willem, prinse van Oranje en Nassau, erfstadhouder der vereenigde Nederlanden, enz. enz. enz. en zyne gemaalinne Fredrica Sophia Wilhelmina Prinsesse van Pruissen, op maandag, den 30 May, en eenige volgende dagen des jaars 1768. Door Jan Wagenaar, Historieschryver der gemelde stad” (Amsterdam, 1768). Een populaire niet geïllustreerde volksuitgave (ik kocht de eerste druk van de twee die in octavo formaat verschenen). Het boekje kostte destijds slechts twaalf stuivers maar er verscheen voor de elite ook een rijk geïllustreerde editie op groot mediaan folio en 'best Fransch papier' voor twee gulden en twaalf stuivers (die ook in mijn bibliotheek staat).
In het oeuvre van Jan Wagenaar is deze uitgave een beetje een buitenbeentje.
Het is immers geen geschiedkundig werk maar een journalistiek verslag van een gebeurtenis die hijzelf van nabij meemaakte. Zijn doel was enerzijds om een blijvende herinnering te schrijven voor de deelnemers aan de 'Koninklijke' inhuldiging, anderzijds om voor de toekomstige lezers te beschrijven "hoe men 't hebbe aangelegd, om de woeligste plegtigheden, in eene zeer groote en volkryke Stad, genoeglyk en met orde, te doen afloopen" (blz. 8/9).

Mijn nieuwe aanwinst zit in een eenvoudige papieren omslag (kievitsmarmer) en is niet bepaald zeldzaam maar desondanks gaat het om een zeer begeerlijk object.
Het is namelijk een opdrachtexemplaar met voorin de handgeschreven tekst: "Den WelEd. Heere Mr. Nicolaas Bondt. Van zijne WelEd. D.W. Dienaar Jan Wagenaar".
Een uniek boekje dus waarbij onmiddellijk de vraag in mij opkwam of er meer opdrachtexemplaren bekend zijn van hem (?). In ieder geval bezit ik nu ook iets persoonlijks van mijn idool; zijn handtekening! Niet zo maar zijn signatuur, verweesd, afgeknipt van een brief door (met name negentiende eeuwse) verzamelaars van autografen maar, zoals deze bibliofiel het graag ziet, in één van zijn uitgaven. Een nieuw hoogtepunt in mijn Wagenaar collectie!

Wat ooit in mijn vroege bibliofiele tienerjaren begon met het kopen van wat losse prentjes uit de werken van Jan Wagenaar is anno 2018 gegroeid tot een verzameling met diverse uitgaven, en verschillende portretten. Mijn vorige hoogtepunt was de aanschaf van zijn zeldzame doodsbericht maar dit unieke opdrachtexemplaar is een nieuwe bekroning van mijn Wagenaarverzameling.

Het boekje was destijds een geschenk aan mr. Nicolaas Bondt (1732-1792). Bondt was een rechtsgeleerde met interesse in literatuur en wetenschap, die pas in 1758 Amsterdams poorter werd. Bij het Amsterdams stadsbestuur had hij veel aanzien en werd hij regelmatig geraadpleegd op het gebied van zijn specialisatie; het handelsrecht (zee-, wissel- en verzekeringsrecht). Wagenaar heeft hem waarschijnlijk leren kennen in zijn functie als eerste klerk ter secretarie op het stadhuis van Amsterdam. Bondt was zodoende, mede gezien de formulering van de opdracht ('Jan' i.p.v. 'J.' en 'Dienaar'), een goed bevriende zakelijke relatie. Na het overlijden van Bondt werd zijn bibliotheek verkocht. In de veilingcatalogus komen we dit boekje tegen op blz. 53, nr. 706.

Het boekje verkeerde in goede staat, maar de papieren omslag kon wel wat cosmetische restauratie gebruiken (de rug ontbrak). Bovendien wilde ik er (ter bescherming) een passende cassette voor laten maken. Last 'but not least' leek het mij leuk om aan de cassette twee portretgravures toe te voegen. Eén van Jan Wagenaar door Jacob Houbraken en wel het portret dat soms in de tweede druk van deze uitgave voorkomt en het (iets later vervaardigde) portret van Nicolaas Bondt door Reinier Vinkeles uit: "De Vaderlandsche Historie" (het vervolg op de oorspronkelijke serie van Jan Wagenaar, deel 25, Amsterdam, 1800).

Voor de portretten nam ik contact op met antiquariaat Goltzius (van Ard van der Steur) bij wie ik in juli al een ander portret van Jan Wagenaar had gekocht (zie hier, aanwinst 8).
Voor € 45,- euro werd ik eigenaar van beide portretten. Leuke bijkomstigheid is dat ik nu vrijwel alle verschillende contemporaine portretgravures van Jan Wagenaar bezit (die allemaal teruggaan op het geschilderde portret van Jacobus Buys uit 1766).

Voor de restauratie en cassette benaderde ik Natasha Herman van de Redbone Bindery in Groningen die ik ken als lid van het Nederlands Genootschap van Bibliofielen. Ik mailde haar wat gegevens en een tweetal ontwerpschetsen en maakte vervolgens een afspraak om op de Amsterdam International Antiquarian Book & Map Fair 2018 het een en ander te bespreken. Op basis hiervan maakte ze een ontwerp en offerte. Het werd een buitencassette in donkerbruin linnen ('clamshell box') en een binnencassette in lichtbruin linnen. De laatste voorzien van twee 'titeletiketten'; de eerste een kopie van de titelpagina (met aan de achterzijde het portret van Jan Wagenaar), de tweede met de tekst "Jan Wagenaar (1709-1773) AAN Nicolaas Bondt (1732-1792)" (met op de achterzijde het portret van Nicolaas Bondt). Beide portretten in een sierrand van kievitsmarmer. Het boekje ligt verdiept in het middengedeelte en kan er makkelijk worden uitgehaald door het brede bruine lint iets omhoog te trekken. Het is een fraai geheel geworden zoals u op de foto's kunt zien.

Ik hoor u denken, wat kost dat nou?
Welnu, voor de restauratie van het boekje betaalde ik € 170,- euro en de cassette kostte
€ 510,- euro (beiden exclusief 21 % btw en € 20,- verzendkosten). Ik ben het met u eens, een fors bedrag (alles bij elkaar € 847,- euro) voor deze boektempel die er mag zijn en die veel weg heeft van een triptiek, een religieus drieluik, dat zo af en toe open gaat voor de boek liefhebbende gemeente die er in vrome aanbidding van kan genieten.
Bibliofiele idolatrie in optima forma!