Boekenjood (deel 2)

Een populair stukje (volgens de statistieken) op mijn weblog is ‘Boekenjood’, dat ik begin september 2009 schreef.
In het concept had ik ter illustratie van die term ook een aantal regels gewijd aan het zondagsschoolboekje van Wilhelmina Riem Vis: “Levi de boekenjood” (Nijkerk, 1899). Uiteindelijk heb ik die weer verwijderd want behalve de titel en een afbeelding kende ik het verhaal niet.

Ik heb toen nog even geprobeerd om het boekje te bemachtigen maar dat bleek niet eenvoudig. In 2008 werd een exemplaar van de 2de druk uit 1902 geveild bij Beijers in Utrecht voor € 80,- euro (exclusief veilingkosten). Veel geld voor een klein kinderboekje met maar 54 bladzijden en drie illustraties, maar het is dan ook schaars goed. Ik was dus erg verguld toen ik een week geleden via Marktplaats een identiek exemplaar kon bemachtigen voor iets meer dan € 11,- euro (inclusief verzendkosten). Het verhaaltje is gauw verteld.

De arme boekenjood Levi wordt regelmatig gepest door baldadige jeugd met name door de zesjarige Willem v.d. Heyde, uit een welgestelde Christelijke familie.
Op een winterse dag trekt deze deugniet zijn boekenstalletje omver en gooit een sneeuwbal met een steen erin tegen het hoofd van Levi die daardoor ziek wordt. Levi verliest vervolgens zijn driejarige dochter Saartje die zich ernstig aan de kachel verbrand terwijl hij ziek in slaap is gedommeld. De vader van Willem v.d. Heyde ondertussen vergoelijkt de kwajongensstreken van zijn zoon en laat zich zeer antisemitisch uit. Zijn vrouw probeert zijn abject gedrag te corrigeren met Bijbelteksten. Wat de welgestelde zoutzieder V.d. Heyde niet weet is dat Levi en zijn vrouw al enige tijd zijn bekeerd tot het Christendom. Als hij een jaar later Levi toevallig in gezelschap in een uitspanning ontmoet laat hij zich weer beledigend uit en Levi verlaat het pand.
Op de terugweg passeert Levi de woning van V.d. Heyde waar brand is uitgebroken en redt diens zoontje Willem onder het oog van de juist terugkerende vader. Nadat hij het kind heeft overgedragen verlaat Levi stilletjes het toneel en keert terug naar huis. Hij is echter door deze reddingsactie in de winterse kou ernstig ziek geworden. V.d. Heyde bezoekt hem op zijn sterfbed en Levi vertelt hem wat de gevolgen waren van de sneeuwbal die zijn zoontje gooide en dat hij en zijn vrouw Christenen zijn. V.d. Heyde ziet in dat hij zich onjuist heeft gedragen en vraagt vergiffenis voor zijn gedrag en dat van zijn zoontje. Levi sterft enige weken later maar zijn weduwe Rachel vindt steun bij de vrouw van V.d. Heyde die zich als een zuster betoont.

Poepchristelijk verhaaltje dus, maar dat waren meer uitgaven van de firma Callenbach in Nijkerk. Overigens verschilt de voorkant van de 1ste druk (een romantisch tafereeltje) enorm met de fraaie voorkant van de 2de druk, die de hoofdpersoon ten voeten uit toont.