maandag 11 maart 2019

Het teken van het Beest


Naar aanleiding van een recente aanwinst wil ik ditmaal eens schrijven over mijn bescheiden collectie met betrekking tot de Nationaal Socialistische Beweging (NSB) van Anton Adriaan Mussert (1894-1946) en meer specifiek over enkele uitgaven die betrekking hebben op de destijds in gebruik zijnde symbolen, insignes, rang- en onderscheidingstekens.
Als herkenningsteken en ter versterking van de eigen identiteit gebruikte de NSB diverse 'volksche zinnebeelden' (met name runen) die volgens de toenmalige politieke opvattingen oeroud waren en direct terugvoerden naar het Arische Noordras. Ze vormden een belangrijk onderdeel bij het aanschouwelijk maken van het wereldbeeld van de 'Germaanschen mens' en de 'Blut und Boden' theorie.


Naar voorbeeld van Nazi-Duitsland met zijn hakenkruis en fascistisch Italië met zijn fasces, koos de NSB voor de wolfsangel. De naam was afgeleid van een soort haak die vroeger veel zou zijn gebruikt om wolven te vangen. Volgens de brochure: "De Wolfsangel" (Leiden, z.j. [1938]) ging het hier om een oud veelgebruikt Nederlands zinnebeeld dat "in de geest van ons volk leeft, getuige de nog dagelijksche toepassingen". Ondanks het feit dat deze publicatie verscheen bij NENASU werd er met geen woord gerept over het gebruik van dit symbool binnen Musserts 'Beweging'. Naast talrijke illustraties bevat de brochure vooral een historische verhaal over de vormgeschiedenis en het gebruik op allerlei voorwerpen.


Twee andere Nederlandse uitgaven verschenen drie jaar later, in oktober 1941. Toen kon het publiek kennis nemen van een schat aan 'Volksche zinnebeelden' in het Haagse gemeentemuseum. Daar vond de tentoonstelling 'Eeuwig levende Teekens' plaats, samengesteld door de Volksche Werkgemeenschap (onderdeel van de Duitse SS-organisatie 'Das Ahnenerbe'met medewerking van het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten. Uiteraard werd er ook aandacht besteed aan het hakenkruis, 'het arische, oeroude heilsteeken' (blz. 16). Tegelijkertijd verscheen een rijk geïllustreerde brochure (hier integraal te bekijken), met losliggende tentoonstellingsplattegrond, bij de Amsterdamse uitgever Hamer die niet veel later werd gevolgd door het razend populaire boek van W.F. van Heemskerck Düker en H.J. van Houten: "Zinnebeelden in Nederland" (Amsterdam, 1941), waarvan ik een aantal jaren terug een derde druk (zonder stofomslag) in mijn kringloop tegenkwam. Ook in deze uitgaven wordt er geen link gelegd met het politiek gebruik van talrijke tentoongestelde symbolen door de NSB (en de Nazi's).


Uiteraard geheel anders is dat met de uitgave: "Distinctieven der beweging" (z.p. [Utrecht], z.j. [1942]) die blijkens het K-nummer (2347) bij uitgeverij Van Boekhoven in Utrecht werd gedrukt en in 1942 voor vijfentwintig cent per stuk verkrijgbaar was. Behalve hoofdstukken over houding, uniform, vormen en eerbewijzen passeren hier alle onderdelen van de NSB met hun verschillende draagtekens, emblemen en insignes. Leden van de NSB troffen deze uitgave ook integraal aan in het dat jaar voor het eerst verschenen "Nationaal-Socialistisch Jaarboek 1942" (Utrecht, 1942), dat daarna nog twee jaar zou verschijnen onder de titel: "Nationaal-Socialistische Almanak". In 2006 verscheen van 'Distinctieven' een heruitgave samengesteld door J.M. Karsten.


Tegenwoordig maken politieke partijen meer gebruik van logo's dan van symbolen. Rechts-radicale groeperingen vormen daarop vaak een uitzondering. Niet zelden worden hun bijeenkomsten en demonstraties opgeluisterd met vlaggen en kleding waarop de Siegrune (SS), de Odal rune en het Duitse hakenkruis zichtbaar zijn.

Zoals ik al in het begin schreef vormde een recente aanwinst de inspiratie voor dit artikel.
Via Marktplaats kocht ik halverwege februari een zeldzame brochure geschreven door de Rotterdamse evangelist Johannes de Heer (1866-1961), die in 1920 verscheen als nummer 13 in de in 'Zoeklichtserie', getiteld: "De Swastica of het Buddhakruis een Heidensch merkteeken" (Rotterdam, z.j. [1920]).

De belangrijkste reden was dat met deze uitgave Johannes de Heer (internationaal?) de eerste was die schreef over het gebruik van een nieuw politiek onderscheidingsteken in Duitsland; de Swastika (of het hakenkruis).
"Het zal den oplettenden lezer niet ontgaan zijn, hoe bij de Kapp-revolutie in Berlijn de soldaten op hunne helmen en wapens weer het aloude Hamer(haken)kruis hadden als symbool van nationale eenheid en kracht. De nationale partij in Duitsland heeft dan ook het hakenkruis tot haar zinnenbeeld gekozen, en haar tijdschrift Hammer genoemd".



In zijn brochure gaat hij dieper in op de oorsprong en het toenemende (wereldwijde) gebruik van dit symbool. Die was naar zijn mening te danken aan de Theosofische beweging, die Oosterse wijsheden, mysteriën en symbolen waaronder dit Boeddhakruis naar het Westen importeerde. Voorts gaat hij in op de Swastica als symbool voor de 'nieuwen Wodandienst', Joden- en Jehovahaat, met name in Duitsland. Johannes de Heer zag het kruis (waaraan Christus was gekruisigd) als merkteken van het Christelijk geloof. Daartegenover stond het antichristen kruis (lees hakenkruis) of het merkteken van het Beest. In tegenstelling tot wat hij zelf dacht bleken zijn waarschuwende woorden en vermoedens profetisch.


"Naam tegenover naam, Christus tegenover Antichrist. Getal tegenover getal: 777, het drievuldige Goddelijke volmaakte tegenover 666 het drievoudige, menschelijke onvolmaakte. Teeken tegenover teeken.
Nogmaals, ik zeg dit alles niet met profetische zekerheid, doch geef een en ander ter overdenking en bovenal - ter bewaring. Doch ook afgedacht van een mogelijk toekomstige beteekenis als merkteeken van het Beest, is het Buddhakruis een heidensch, afgodisch teeken, dat van de vroegste eeuwen af het symbool geweest is van den grooten Tegenpartijder: Satan.
Ik heb er geen oogenblik over gedacht dat Vereenigingen als bijv. de Padvinderij met haar Swastica-teeken een antichristelijke bedoeling zou hebben. Ik denk dat evenmin van de heeren Fabrikanten die Swastica-chocolade in den handel brengen en winkeliers die allerlei versierselen in deze vorm verkoopen. Onbewust echter werken al deze personen en corporaties mede het Buddhakruis populair te maken. Ook beweer ik nog niet in absoluten zin, dat de Swastica thans reeds voor allen een antichristelijk merkteeken is; ik heb alleen een sterk vermoeden dat ze dit worden zal. Doch, waar het Hakenkruis op het oogenblik het merkteeken is der Anti-Semieten, dat zijn zij die de Joden haten en met de Joden ook Jehova, der Joden God, - is dit voor een Christen, wiens Zaligheid uit de Joden is, reeds voldoende om niet aan deze beweging mede te doen en de Swastica, in welken vorm dan ook, af te wijzen".

De rest is geschiedenis en tegenwoordig wordt het hakenkruis in het Westen vooral geassocieerd met Adolf Hitler, Nazi Duitsland, de Tweede Wereldoorlog, antisemitisme, terreur en menselijk leed. Wie echter verder kijkt ziet ook een ander symbool met oeroude roots wereldwijd en een geheel andere betekenis. Niet? Kijk dan tot slot nog even naar deze korte BBC documentaire "The Story of the Swastika".


Geen opmerkingen:

Een reactie posten