zondag 18 oktober 2009

Een bijzonder vorstelijke vondst

Afgelopen zaterdagmiddag bezocht ik weer eens antiquariaat Lectori Salutem in Weesp. Snuffelen, sneupen, je weet maar nooit. Na een half uurtje was ik eigenlijk wel klaar en verwachtte elk moment de verlossing in de vorm van een boze partner met een ongeduldige dochter...

Nog een laatste blik op het plankje ‘Oranjehuis’, waar mijn oog viel op een apart gekleurd boekruggetje zonder titel. Het bleek te gaan om de “Catalogus der tentoonstelling van portretten en voorwerpen betrekking hebbende op het Huis van Oranje Nassau te houden ter gelegenheid van de inhuldiging van Hare Majesteit Koningin Wilhelmina in het Fragmenten-gebouw van het Rijks-Museum te Amsterdam. 8 september-31 cotober 1898”. Ruim 120 pagina’s, grotendeels ongeopend, met achterin los bijgevoegd een kleine brochure met niet minder dan 21 bladzijden aanvullingen en verbeteringen!
De eerste verbetering betrof het titelblad "Cotober moet zijn: October”! Ai… dat moet de uitgever pijn gedaan hebben!


De inhoud bestaat uit een droge opsomming van meer dan 1300 objecten zonder ook maar één illustratie. Uitermate onaantrekkelijk dus, maar die boekband….
Die fraaie luxe band intrigeerde me enorm. Overduidelijk perkament maar bovendien op kunstzinnige wijze in Art Nouveau-/Jugendstilstijl bedrukt en met goud bewerkt.
Even apart leggen maar...
In hetzelfde boekenrijtje vond ik ook een publicatie van Marieke E. Spliethoff: “Feestelijke geschenken voor de jonge koningin 1898-1913” (Amsterdam, 1998). Tot mijn stomme verbazing trof ik daarin op bladzijde 44 een grote foto aan van dezelfde catalogus met als bijschrift: “Band van de Catalogus van de Oranje-Nassau tentoonstelling gehouden ter gelegenheid van de inhuldiging. Amsterdam 1898. Gebatikt perkament door C.A. Lion Cachet”.
Zijn bekendste ontwerp was ongetwijfeld het gebatikte Wilhelmina-bordje dat je op elke verzamelaarsbeurs ziet, een feestgave in 1898 aan de Amsterdamse schooljeugd (Petrus Regout & Co, Maastricht, in een oplage van 77.875 exemplaren!). Lion Cachet was de eerste kunstenaar die de batiktechniek op perkament toepaste.


Het zweet brak mij uit en koortsachtig las ik verder:

Lion Cachet heeft vele opdrachten gekregen voor de levering van prachtbanden, portefeuilles en dozen in verband met de inhuldiging van koningin Wilhelmina in 1898. De grootste opdracht hield verband met de Catalogus der tentoonstelling van portretten en voorwerpen betrekking hebbende op het Huis van Oranje Nassau, die van 8 september tot 31 oktober gehouden werd in het zogenaamde Fragmentengebouw van het Rijksmuseum. Aan de hand van meer dan 1300 voorwerpen werd de geschiedenis van het vorstenhuis vanaf de zestiende eeuw tot het moment van de troonsbestijging van Wilhelmina in beeld gebracht. 

De catalogus werd uitgegeven door de Amsterdamse firma van Holkema en Warendorf, waarvan de directeur tevens de directie voerde over de kunsthandel Van Wisselingh. Toch is dat niet de reden waarom de opdracht voor de prachtbanden naar Lion Cachet ging.
In een brief laat een der directeuren der uitgeverij aan de ondervoorzitter van het uitvoerend comité, J.F.M. Sterck op 17 juli 1898 weten: ‘Tegen de teekening van den omslag door den heer Lion Cachet bestaat mijnerzijds geen bezwaar, mits de uitnoodiging daartoe aan den heer L.C. van het comité uitgaat.
Bij ondervinding weet ik dat deze artist allerlei bezwaar maakt en zeer duur is, wanneer ik ’t hem zou vragen’.



De opdracht omvatte drie prachtbanden in gebatikt perkament voor koningin Wilhelmina, koningin Emma en prinses Marie von Wied, zes exemplaren voor de leden van het organiserend comité en nog eens dertig bestemd voor buitenlandse vertegenwoordigers. Als decoratie koos Lion Cachet voor een motief van rodekoolbladeren en varens. Midden op het voorplat bracht hij een gekroonde W aan, midden op het achterplat een gestileerde oranjeboom. Voor- en achterplat laten voorts horizontale banden zien die de constructie van het boek aangeven.
De exemplaren voor de Koninklijke familie zijn uitgevoerd in de kleuren rood en zwart op een naturel ondergrond. De door de binder aangebrachte goudstempeling zorgt voor een extra luxe aangezicht.
De andere banden vertonen soortgelijke decoratie, echter in een andere kleurstelling, waarin oranje en geel overheersen.
Op 7 september leverde Lion Cachet persoonlijk enkele exemplaren van de catalogus bij het Rijksmuseum af, zodat de Koninklijke gasten bij hun bezoek aan de tentoonstelling de volgende dag er ieder een in ontvangst konden nemen.
Voor enkele leden van het comité waren ook reeds exemplaren voorhanden. Het duurde echter nog tot het voorjaar van 1899 voor Lion Cachet de omvangrijke opdracht geheel had uitgevoerd
”.

Dit exemplaar was dus één van de genoemde zesendertig in een andere kleurstelling! Met potlood stond voorin het prijsje; veertien euro en een paar centen! Samen met het boekje van Marieke E. Spliethoff rekende ik af bij de kassa: zevenentwintig euri, vijftig cent! Inpakken en wegwezen...


10 opmerkingen:

  1. Ik hoop voor je/ons niet dat Lectori Salutem dit leest want dan gaat hij vast al zijn prijzen nalopen en spontaan verhogen!-:
    Sander


    www.rond1900.nl

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Beste Sander,

    Daar ben ik niet zo bang voor. Het merendeel van de boeken is heel gewoontjes.
    Ik vermoed dat beide boeken komen uit een zolderpartijtje ‘oranjefranje’ van een particulier en dat deze catalogus door de antiquaar (te) snel is beoordeeld op zijn inhoud zonder dat hij kennis had van de band (die ongenummerd en niet gesigneerd is).
    Ik verbaas me niet over diens niveau of wellicht ontbreken van vakkennis, je kunt immers niet alles weten en dat is maar goed ook, want vondsten als deze zouden dan niet meer worden gedaan. Waar ik me wel over verbaas is dat hij, toen hij de band in zijn handen had om het prijsje erin te zetten, niet hetzelfde gevoel had dat mij bekroop.
    Bedankt voor je reactie!

    Perkamentus

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Leuk stuk!
    Gebatikte banden vind je niet zo vaak 'in het wild'. Jammer dat ook de band om zo'n relatief suf onderwerp zit, maar goed dat zijn andere banden in hun soort ook (Maris en Rembrandt tentoontellingen bv., ook door Lion Cachet).
    Gefeliciteerd met de vondst.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Dag Iris (dag Sjoerd),

    Dank je. Zie uit naar de komende veiling!

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Dag Perkamentus,
    Ik zie nu trouwens nu dat de 'extra' bestempeling in goud ook afwijkt van het Koninklijk-Huis-exemplaar. Op jouw exemplaar zijn het gekartelde ovalen, en op de koninklijke exemplaren cirkels, en op net andere plaatsen. Toch weer ander gereedschap gebruikt door Lion Cachet. Dat is het leuke van zo'n echte handgemaakte band.
    Tot op de veiling!

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Dat klopt. Voor zover ik uit aanvullende literatuur weet bestaan er exemplaren die zelfs in hoofdfiguratie afwijken. Lion Cachet wilde eigenlijk elk exemplaar anders maken en daarom kreeg hij de opdracht niet op tijd af. Een aantal exemplaren werd pas na de tentoonstelling afgeleverd. Ook dit exemplaar, vermoed ik, want het is ongeopend.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Ik heb ook een exemplaar! Ik roep dit zo pedant en opgetogen, omdat ik het aantrof bij een antiquariaat in Lissabon, precies drie maanden voor de plaatsing van dit artikel, in de zomer van 2009. Niet voor zo suffig weinig geld, maar toch voor een redelijk bedrag. Het had er al jaren in de kast gestaan. Ik vermoed dat het afkomstig is uit de nalatenschap van een ambassadeur. Ambassades behoorden tot de geschenk-ontvangers (zie daarover de literatuur).
    Ik moet dit even kwijt, want is het niet curieus, twee exemplaren zo kort achter elkaar op zulke onverwachte plekken gevonden? Ik herinner me bevangen te zijn geweest door dezelfde nauwelijks verholen opwinding als waarvan Perkamentus' artikel getuigt.

    Gerrit Komrij

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Maestro!
    Van harte gefeliciteerd.
    Onverholen opwinding, onbescheiden trots en pedanterie, dat alles is hier volledig op zijn plaats.
    En nu maar heimelijk koesteren, grenzenloos genieten, zachtjes bepotelen en eindeloos bladeren ;-)

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Naschrift:

    Op 27 november 2012 werd de bibliotheek van Gerrit Komrij bij Bubb Kuyper geveild (veiling 57). Onder nr. 591 werd Komrij's Lion Cachetband verkocht voor 700 euro excl. veilingkosten. Overigens bleek de band totaal anders (en naar mijn mening minder fraai) gedecoreerd.

    BeantwoordenVerwijderen