Eenmaal, andermaal...



Zo af en toe ontvang ik nog wel eens een gratis catalogus van een antiquariaat of boekenveiling. Na het uitpluizen en/of de veiling eindigen ze, vroeg of laat, in de papierbak. Vaak weet ik al door de internetversie wat er aangeboden wordt en op kijkdagen maak ik graag gebruik van één van de aanwezige inkijkexemplaren.

Kopen doe ik ze eigenlijk nooit. De catalogi die desondanks deel uitmaken van mijn verzameling zijn oud en zeldzaam.
Een mooi voorbeeld daarvan is de veilingcatalogus van David Henriques de Castro Mozeszoon (1826-1898): “Catalogue de vente de la succession de feu M. D. Henriques de Castro Mz., sous la direction de MM. J.Vita Israel et Jacq. Lamed, courtiers, par le ministère de MM. Van Leijden, Ritman et Hoorn, notaires. La vente aura lieu les 26,27 avril, 1,2,3,4,5,8,9, 10 mai 1899 a la maison mortuaire Nieuwe Heerengracht 93, Amsterdam“ (Amsterdam, 1899).

David Henriques de Castro Mozeszoon was een rijke Amsterdammer van Portugees-Israelitische afkomst en geen onbekende in het circuit van amateur historici, verzamelaars en bibliofielen. Bekend werd hij vooral door zijn publicatie: "Keur van Grafsteenen op de Nederl. Port. Israel. Begraafplaats te Ouderkerk aan den Amstel..." (Leiden, 1883), dat nog steeds geldt als een van de belangrijkste uitgaven over ‘Beth Haim’ (‘Huis der Levenden’).
Deze wereldberoemde begraafplaats telt ongeveer 28.000 graven, waaronder die van bekenden als Menasseh Ben Israel (1604-1657) en Samuel Sarphati (1813-1866). De Castro groef er 6000 grafstenen op en bracht ze in kaart. ‘Beth Haim’ is de oudste joodse begraafplaats van Nederland.

Ik mag er graag wandelen en kijken (keppeltje op!), want deze plek bevat enorm veel historie en ligt als een groene oase rustig in de dorpskern van Ouderkerk.
Van “Keur van Grafsteenen…” verscheen in 1999, voor ƒ 125,- gulden, een reprint omdat de oorspronkelijke uitgave schaars en erg duur geworden was. Ik heb mijn exemplaar toen persoonlijk afgehaald bij het Joods Historisch Museum in Amsterdam en niet verkocht toen ik enkele jaren geleden de oorspronkelijke uitgave uit 1883 kon kopen. In de herdruk staat wat extra informatie en bovendien hoef ik het omvangrijke originele boek dan niet telkens te belasten als ik wat wil opzoeken.

Wat ik destijds in het Joods Historisch Museum ook kocht was het boekje bij de tentoonstelling: “Onder de Hamer. De veelzijdige verzameling van David Henriques de Castro” (1826-1898) van Julie-Marthe Cohen, waarin ondermeer diverse objecten uit bovengenoemde catalogus werden besproken en wie zich daarvan tegenwoordig eigenaar mag noemen. Eén van de topstukken was de zogenaamde De Castro bijbel. Het is een rijk geïllumineerd dertiende eeuws manuscript (Pentateuch), dat vermoedelijk in Duitsland werd vervaardigd. Het behoort tot de absolute hoogtepunten van de middeleeuwse Joodse handschriftkunst en berust thans in de collectie van het Israel Museum in Jeruzalem.

Onlangs kocht ik op een boekenmarkt twee uniform gebonden boekjes, geschreven door J.A. Jochems: “Gewapende Burgermacht te Amsterdam (Schutterij), 1796-1889” (Amsterdam, 1890) en: “Amsterdams Oude Burgervendels (Schutterij) 1580-1795, met historische aanteekeningen” (Amsterdam, 1888). Schaars goed; want de eerste verscheen destijds ‘niet in den handel’ en van de tweede uitgave was de oplage beperkt tot 250 exemplaren.

Dat was niet de enige reden voor aanschaf. Minstens zo belangrijk vond ik het ex-libris in beide boekjes waaruit duidelijk bleek dat ze ooit deel uitmaakten van de bibliotheek van De Castro.
Thuisgekomen snel mijn oude veilingcatalogus uit 1899 erop nagekeken en jawel hoor. Veilingnummer 1666, dat zijn ze.
Even zit ik daar, honderdtien jaar geleden, mijn biednummer in de aanslag. De hamer gaat omhoog, kriebels in mijn keel… eenmaal, andermaal...van mij !