Bibliofiel Weimar

Bij antiquariaat Zwiebelfisch (Scherfgasse 1) in het Duitse Weimar kocht ik twee kleine bibliofiele uitgaven. Eén daarvan heb ik al besproken in ‘Boekennar en boekenwurm’. De ander is “Lob der edlen Kunst Buch-Druckerey” (Praag, 1933).

Het is een met de handgezette uitgave “Für den Verlag Herbert Reichner gesetzt von der Privatpresse Jaroslav Picka und gedruckt von der Industrie Druckerei in Prag” met twee houtsneden van de Tjechische illustrator František (Igor) Vik (1895-1957).

Het bibliofiele drukwerkje was een cadeautje voor de leden van het bekende boekenblad: “Philobiblon, Eine Zeitschrift für Bücher-liebhaber”, uitgegeven door Herbert Reichnerverlag, die het bij de zevende jaargang (1934, tweede deel), kregen toegestuurd. Aangezien het dubbel in een exemplaar werd aangetroffen kon ik het los kopen.
De tekst van dit oorspronkelijk (met een wat langere titel) in 1640 verschenen lofdicht op de boekdrukkunst is van Christian Gueintz (1592-1650).
Het eerste couplet luidt:

“Lost auff vnd höret zu,
was ich euch singen thu,
von der Kunst Druckereye,
die heist gar billich Freye,
denn jhr kein Kunst auff Erden
kan vnd mag vergliechen werden”

Vijf jaar later zou; Joost van den Vondel (1587-1679) zijn lofdicht "De Druckkunst" publiceren; opgedragen aan de drukker Balthasar Moerentorf (1574-1641). Maar waar Vondel vooral dicht over de 'Zoo nutte en onvergeltbre Kunst' en de 'geleerde' boeken van Moerentorf, prees Gueintz de volgens hem door God gegeven uitvinding voornamelijk om zijn grote maatschappelijke invloed en gevolgen. Gods woord kon goedkoop, dus bereikbaar voor iedereen, op grote schaal worden verspreid.

“Ach wers ohn Druckerey
Wo wolt ein jeder Ley,
Bibel vnd Postil kriegen?”

En:

“O Gott wo wolt so weit,
Seyn worden ausgebreit,
Die Evangelische Lehre,
Wenn Druckery nicht wehre,
Oder so hell vnnd klare,
Seyn worden offenbahre.”

Gueintz zag het goed. Tot het midden van de zestiende eeuw bestond tweederde van het drukwerk in Nederland (en dat zal elders niet veel anders zijn geweest) uit religieuze boeken. Bijbeluitgaven vormden zelfs één vijfde van het totale productievolume. De snelle verspreiding van nieuwe ideeën en revolutionair gedachtengoed, Luthers evangelische leer en het succes van de Reformatie, zijn niet in de laatste plaats te danken aan de boekdrukkunst!

In mijn nopjes met dit curiosum wandelde ik naar de Schillerstrasse maar daar wachtte mij een teleurstelling. Antiquariaat Suleika bleek inmiddels opgeheven. Tijd over, wat nu?
Mijn oog viel op ‘Hoffmann's Buchhandlung’ aan de overkant (één van de oudste boekenwinkels in Duitsland), waar ik wat snuffelde aan de boekenvoorraad tot dochterlief mij kwam halen.

Met dreigende blikken en zachte dwang werd ik uit de boekenrekken langs de kassa getrokken toen ik een bijzonder miniatuurboekje gewaar werd. Het bleek te gaan om het 'Onze Vader' in zeven talen (Duits, Frans, Engels, Amerikaans (!), Spaans, Hollands en Zweeds). De schriftspiegel meet 3.5 x 3.5 mm. Het boekje is met de hand gebonden in rood leer en met goud bedrukt.

Het miniatuurtje ligt opgeborgen in een plexiglas doosje (met ingebouwde loep) en werd blijkens het opschrift op de kartonnen cassette vervaardigd bij ‘Miniatur Buch Verlag Leipzig’, de enige Duitse uitgeverij gespecialiseerd in miniatuurboekjes.
Voor nog geen vijfentwintig euro kocht ik natuurlijk ook dit bibliofiele curiosum dat volgens het informatieblaadje in het doosje “das kleinste Buch der Welt” is.
Ja, ja… Als trouwe lezer van mijn blog weet u natuurlijk wel beter, het kan nog kleiner!

Wanneer dit Duitse miniatuurboekje werd gedrukt is onduidelijk. Lettergieterij 'Amsterdam', voorheen N. Tetterode heeft begin jaren vijftig van de vorige eeuw ook al eens een miniatuur 'Onze Vader' gedrukt (6 x 5 x 3 mm.) maar die is, anders dan dit exemplaar, uitsluitend nog antiquarisch verkrijgbaar en inmiddels zo’n tien keer duurder.