Presentexemplaar

Op 11 augustus 1815 kwamen negentien boekhandelaren bij elkaar in het Amsterdamse logement De Zwaan. Zij ondertekenden de ‘Acte van Verbintenis van eenige Boekhandelaars in Nederland tot het tegengaan van het maken en verkoopen van Nadrukken’. Met deze daad werd feitelijk ‘de Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels (VBBB)’, thans 'Koninklijke Vereniging van het Boekenvak' (KVB), geboren.

Toen ‘de vereniging met de lange naam’, zoals zij ook wel werd genoemd, een eeuw bestond verscheen het eerste gedenkboek geschreven door haar toenmalige voorzitter Vincent Loosjes (1869-1931) “Geschiedenis van de vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels 1815 – 1915” (Amsterdam, 1915). Het is lezenswaardig en antiquarisch goed verkrijgbaar voor redelijke prijzen. Voor een bodemprijs van slechts € 20,- euro vond ik het een aantal weken geleden op de Amsterdamse boekenmarkt op het Spui. Een fraai exemplaar in bruinlinnen band met de nog sprankelende goudopdruk. Zelfs het originele gedrukte aanbiedingsbriefje zat nog tussen de schutbladen. De illustraties zijn hoofdzakelijk portretten van bekende negentiende eeuwse boekhandelaren en uitgevers die een bestuursfunctie binnen de vereniging hadden vervuld.

Eén van hen was de bekende Haarlemse boekhandelaar en uitgever A.C. Kruseman (1818-1894). Tussen 1852-1858 en 1871-1874 was hij voorzitter en in 1878 werd hij erelid, gelijk met zijn bekende Haagse collega W.P. van Stockum. Net als Frederik Muller, met wie hij goed was bevriend en wiens ‘In Memoriam’ hij later zou schrijven, was boekenliefhebber Kruseman onder beroepsgenoten een gezaghebbende figuur met grote verdiensten. Met talloze auteurs, uitgevers en boekhandelaren onderhield hij contacten.
De weerslag daarvan vinden wij terug in zijn publicatie: “Bouwstoffen voor een Geschiedenis van den Nederlandschen Boekhandel gedurende de halve eeuw 1830-1880” (Amsterdam, 1886-1887). Voor wie zich verdiept in de geschiedenis van de Nederlandse boekenwereld in de 19de eeuw, zoals Loosjes deed voor zijn gedenkboek, is het een onmisbare en ware ‘Fundgrube’. Leukste onderdeel zijn de hoofdstukken ‘persoonlijke waardeering’. Het gaat om “eenige aanteekeningen, de meest bekende boekhandels-firma’s betreffende. Waar van overleden personen spraak is, kan de waardeering luider worden uitgesproken, dan van nog levende”.

Tot de laatste categorie behoorde ook de Leidse uitgever A.W. Sijthoff (1829-1913).
De goede vriendschap was wederzijds.
Toen, drie jaar na het overlijden van Kruseman, bij uitgeverij Sijthoff de (onder boekliefhebbers welbekende) publicatie verscheen van R. van der Meulen: “De boekenwereld…”(Leiden, 1897) werd deze expliciet opgedragen aan A.C. Kruseman: “voorganger en vriend van den uitgever”. Overigens heeft Sijthoff zelf slechts korte tijd een bestuursfunctie in de vereniging bekleed (1866-1869) maar ook hij trad in 1898 toe tot het selecte groepje ereleden.

Met de aanschaf van het gedenkboek 1815-1915 bezit ik nu alle vier de gedenkboeken van de vereniging (de andere verschenen in 1940, 1965 en 1990 en zijn ook antiquarisch ruim voorhanden).
Het werd tijd voor een moeilijker prooi. Ik besloot om op jacht te gaan naar Kruseman’s befaamde ‘Bouwstoffen’. Oorspronkelijk in vier ‘stukken’ verschenen waren ze jaren later, in 1914, nog steeds te koop bij de uitgever (de VBBB) voor zes gulden! Bijna een eeuw later is het echter schaars en duur goed. Ik vond via Marelibri.com slechts drie complete exemplaren, waarvan twee fraai ingebonden in twee delen.

Bij antiquariaat Charbo voor € 295,- euro (‘half marokijn, ruggen verguld, gemarmerde platten en schutbladen’) en bij antiquariaat Forum BV voor € 750,- euro (‘half calf, spines ribbed and gilt’). Een simpele keuze leek mij, maar toen deed ik een onverwachtse internetvondst op (jawel !) Boekwinkeltjes.nl. Daar werd warempel een complete set, de vier stukken apart gebonden in halfleer met goudbestempeling, aangeboden voor (ja, u leest het goed)…..€ 80,- euro! Kijk, daar wordt ik nou vrolijk van! De klap op de vuurpijl moest echter nog volgen….

Toen ik de felbegeerde boeken thuis uitpakte en ze vluchtig doorbladerde las ik in Kruseman’s voorwoord:
“Ik zou zoo gaarne mijn vrienden een present-exemplaar hebben aangeboden, bij wijs van kaartje ten afscheid. Beter nochtans docht me, de opbrengst van deze uitgaaf te wijden aan ons ‘Ondersteuningsfonds’, dat wil zeggen aan de weduwen en weezen, die met ons aller bijdragen door de wereld moeten geholpen worden”.
Geen presentexemplaren? Jammer voor de bibliofiel, dacht ik nog.
Maar toen zag ik aan binnenzijde van het eerste deel een ingeplakt papiertje met in zwierig handschrift: “Den Heer A.W. Sijthoff met vriendelijke groet van A.C. Kruseman”. Hebbes!