woensdag 26 mei 2010

Ad vivum fecit 1816

Ik heb al eerder geschreven over mijn verre oud-grootvader, de kunstgraveur Jan Willem (Jean Guillaume) Caspari (1779-1822). Onlangs werd ik benaderd door het Haarlems antiquariaat Van der Steur met de mededeling dat zij een originele tekening in huis hadden, vervaardigd door zijn broer Hendrik Willem Caspari (1770-1829). Of ik interesse had?

Tja…, feitelijk verzamel ik uitsluitend het werk van JW maar aangezien het hier ging om een originele tekening en Hendrik Willem toch familie is van en regelmatig samenwerkte met zijn broer Jan Willem, had ik wel interesse.
Zo werd ik de nieuwe eigenaar van een fraaie kleine portrettekening van (papiermaat) 11,5 bij 8 cm. Het is volgens een potloodaantekening op de achterzijde een afbeelding van D. van Coppenaal, onder het ovaal gesigneerd en gedateerd H.W. Caspari ad viv. fec. 1816.

Volgens het “Biographische woordenboek der Nederlanden” van A.J. van der Aa was Dirk van Coppenaal: “een niet onverdienstelijk dichter, die in 1837 te Amsterdam overleed. In het Jaarboekje van de kunst en wetenschap bevorderende Maatschappij aldaar, waarvan hij lid was, vindt men van hem, jaargang 1819, twee stukjes, die niet kwaad zijn”.
Hoe Van der Aa aan deze gedeeltelijk onjuiste informatie kwam is mij een raadsel. Feit is dat er in Amsterdam in 1837 géén Dirk van Coppenaal overleed.
Wel verscheen er begin dat jaar in de krant een overlijdensadvertentie van de op 16 december 1836 overleden Daniel van Coppenaal (volgens de aangevers 'directeur van een brandwaarborgmaatschappij'). Hij werd op 19 februari 1777 in Amsterdam geboren als zoon van de doopsgezinde grutter Hermanus van Coppenaal en Janneke Bavink Jacobs. Daniel staat, ditmaal met de juiste geboorte- en overlijdensdatum, in Pieter A. Scheen’s: “Lexicon Nederlandse Beeldende Kunstenaars 1750-1950”. Hij schilderde en tekende dus maar was ook bekend als dichter en lid van de Kunst en Wetenschap bevorderende Maatschappij V.W. Een groot oeuvre heeft deze ongehuwd overleden kunstenaar echter niet nagelaten en er is helaas maar weinig van hem bekend

Ik twijfel er niet aan of zijn portret werd getekend als voorstudie voor een gravure.
Die zou prima hebben gepast in de reeks bekende gravures van Nederlandse dichters, zoals mijn portretje van Elias Anne Borger (gepubliceerd in de ‘Nederlandsche Muzenalmanak’). Ook zijn portret werd eerst getekend (‘delineavit’) door H.W. Caspari en vervolgens gegraveerd (‘sculpsit’) door zijn broer J.W. Caspari.

H.W. Caspari heeft meer van dergelijke portretjes in een ovaal getekend. In de collectie van het Stadsarchief Amsterdam zijn er in de beeldbank, tussen de andere tekeningen van zijn hand, nog vier te vinden o.a. die van de dichter, letterkundige en boekverkoper Arend Fokke Simonsz. (1755-1812). Opvallend is wel dat Caspari zijn portretjes vrijwel nooit dateerde.

Noch in de collectie in het Stadsarchief Amsterdam noch bij het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD) in Den Haag is een portretgravure van D. van Coppenaal, al dan niet door een Caspari, bekend. Ook in de bekende portrettencatalogi van Frederik Muller en Van Someren komt een afbeelding van hem niet voor en dus zal het wel bij deze unieke 'naar het leven' getekende afbeelding zijn gebleven.
Nu nog een fraai, liefst vroeg negentiende eeuws, lijstje zien te vinden of toch maar in een blauwe zuurvrije envelop laten?

2 opmerkingen:

  1. harry van der bruggendonderdag, 24 november, 2011

    Van Coppenaal: Dirk of Daniël? Overal staat D. In Scheen 1946 staat nog Dirk. Ik denk dat hij zijn tekenopleiding volgde aan Het Stads Teeken- en Schilderinstituut in Den Bosch. In 1825 nam hij deel aan de plaatselijke tentoonstelling met
    No 16 Eene voorstelling op de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, zijnde knip- en snijwerk, en No 17 Eene Graftombe van G. van Spaendonck, in papier (Cat.Tent. 1825). In 1828 en 1830 nam hij deel aan de tentoonstellingen in A'dam
    H.Gr., Harry

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Waarde Harry,

    Dank voor je aanvullende reactie. In de 'rode', tweedelige Scheen ("Nederlandse beeldende kunstenaars 1750-1950", uitgegeven in 1969), staat voluit: 'Coppenaal, Daniel van', met de juiste geboorte- en overlijdensdatum en wat aanvullende biografische gegevens

    BeantwoordenVerwijderen