Boeken met een verlengstuk

In mijn kringloop kocht ik voor anderhalve euro: “Dood geen einde. Paranormale stemmen beschrijven een leven na de dood” (Amsterdam, z.j.) van IJsbrand Rogge (wie kent hem niet?). Achterin het boek zit een grammofoonplaat (45 toeren) met de stemmen van overleden personen, waaronder Mahatma Gandhi (1869-1948).
De opnamen komen uit de geluidsbandenverzameling van het beroemde medium Leslie Flint (1911-1994), wie kent hem niet?
In het register kwam ik trouwens ook een bekende Nederlandse naam tegen en wel die van Godfried Bomans (1913-1971). Bij mijn weten is hij de enige Nederlandse schrijver die (via zijn geleide geest ‘Mickey’) over het graf tot ons heeft gesproken. Misschien een leuk idee voor het Godfried Bomans Genootschap, om daarover eens te schrijven want die vermelden (nog) niets over deze interessante geschiedenis.

Enfin; het ging me dus om die grammofoonplaat!
Boeken met een los verlengstuk of dat nu View-Masterschijfjes zijn, dia’s, of zoals in dit geval, een heerlijk gedateerd stuk vinyl, intrigeren mij mateloos. Over de benodigde apparatuur beschik ik allang niet meer dus die plaat met stemmen van gene zijde kan ik helaas niet beluisteren maar opeens is de combinatie boek- en platenmarkt (een verschijnsel dat ik in toenemende mate bespeur) wel een stuk logischer geworden!

Maar eerlijk is eerlijk, het is niet de eerste uitgave in mijn bibliotheek met een grammofoonplaat. Alweer jaren terug kocht ik het boek van Koos Groen: “Er heerst orde en rust. Chaotisch Nederland tussen september 1944 en december 1945” (Nijmegen, 1979). Ook toen was het die los bijgevoegde 45 toerenplaat met ‘authentieke historische geluidsfragmenten’ (radio fragmenten) die mij verleidde tot aanschaf.
Dat geschreven hebbende realiseer ik me opeens dat ik zelfs een bijzondere bibliofiele uitgave bezit met zo’n ouderwetse plaat. Het gaat om: “Trappen” (Amsterdam, 1982) van Rein Jansma en Joost Elffers met een 45-toeren grammofoonplaat in blanco hoes: “Circles” (Philip Glass).
Ik beschreef het op mijn blog in “Boek-en-kunst”, ruim vier jaar geleden.

‘Boeken-met-plaat’ lijkt mij vooral een jaren zestig tot en met jaren tachtig verschijnsel. Ongeveer dezelfde periode waarin ik net als vele andere tieners beschikte over een stereotoren met platenspeler (maar nog niet over bovengenoemde boeken).
Inmiddels is de vinyl grammofoonplaat iets exclusief voor de geluidsliefhebber geworden. In huize Perkamentus zijn zowel platenspeler als grammofoonplaten geheel van het toneel verdwenen toen de Compact Disc (CD) zijn intrede deed.

In de eerste helft van de jaren negentig kocht ik mijn eerste personal computer (PC).
Een behoorlijke kast waarin standaard een floppy diskettestation zat. Eerst voor die grote slappe 5¼ inch floppy’s maar later ook voor de harde 3½ inch diskettes.
Kent u een ‘boeken-met-diskette’ voorbeeld, anders dan oude (computer) cursussen en dergelijke? In mijn kasten staat niets.
Gelukkig maar, want toen ik eind vorige eeuw de zoveelste nieuwe desktop kocht zat er tot mijn stomme verbazing opeens geen diskettestation meer op en kon ik al mijn oude 5¼ inch en 3½ inch diskettes niet meer gebruiken.

Gedwongen, maar binnen no time, stapte ik over op CD’s en ja hoor ook boeken met een CD(-rom) deden hun intrede. Daarvan heb ik diverse voorbeelden in mijn bibliotheek zoals het boek van P. Schneiders: “Nederlandse Bibliotheek Geschiedenis. Van Librije tot Virtuele Bibliotheek” (Den Haag, 1997), met in een uitsparing in het achterplat een CD-rom met ‘De Nederlandse Bibliotheek- en Documentatiegids 96/97’.

Het ‘boeken-met-CD’ fenomeen heeft tot in deze eeuw standgehouden. Een ander voorbeeld in mijn boekenkast is het boek van Christian Bertram: “Noord-Hollandse Arcadia. Ruim 400 Noord-Hollandse buitenplaatsen in tekeningen, prenten en kaarten uit de Provinciale Atlas Noord-Holland” (Alphen aan den Rijn, 2005).
In een doorzichtig plastic hoes tegen het achterplat geplakt zit een CD-rom met ruim 560 gravures en tekeningen van de desbetreffende buitenplaatsen alsmede het boek in PDF-formaat.

Ongetwijfeld verschijnen er nog steeds boeken met een CD al zijn het vermoedelijk grotendeels uitgaven die gaan over muziek en componisten maar verschijnen er ook nog boeken met een CD-rom (waarop aanvullende data)?
Trouwens…. inmiddels is net als het diskettestation ook de CD-speler zo’n beetje uit de standaard desktopcomputer verdwenen.
Onder het mom van ‘altijd makkelijk’ (want ik heb nog een stapel CD-rom’s liggen) kocht ik die vorig jaar los bij mijn nieuwe IMac. Tot op heden echter heb ik het apparaat niet gebruikt!

Als extra toevoeging bij het boek, als verlengstuk naar een ander medium, zijn grammofoonplaat of CD niet meer nodig. Immers, het ultieme verlengstuk is inmiddels de PC, want oneindig in beeld, geluid en informatie en altijd up-to-date.

“Bibliopolis. Geschiedenis van het gedrukte boek in Nederland” (Den Haag/Zwolle, 2003), bekend bij vele boekenliefhebbers, zou je een voorbeeld kunnen noemen van ‘boeken-met-PC’.
Geen apart verlengstuk meer maar een verwijzing in de tekst naar de gelijknamige website. Daarmee wordt het boek dan wel losgelaten want niet meer herdrukt terwijl de website voortdurend wordt bijgewerkt. Bovendien heb je het boek niet nodig om op de website te komen.

Intiemer vind ik daarom mijn prachtige tweedelige Taschen uitgave: “Type. A visual history of Typefaces and Graphic Styles” (Köln, 2009/2010).
In elk deel zit achterin een plastic keycard met wachtwoord.
Voilà ‘Boeken-met-Keycard’!
Daarmee krijg ik toegang tot een besloten gedeelte op de website van Taschen met vele honderden ‘high resolution scans’ van letter- en ornamentproeven van drukkerijen tussen 1628 en 1938.

De boeken bevatten zo de sleutel(s) tot exclusieve media. Nota bene diezelfde moderne media waarvan keer op keer wordt voorspeld dat ze het einde van het gedrukte boek betekenen.
Veel mooier en ironischer wordt het niet…

Naschrift

Ik ontving naar aanleiding van dit verhaal een mail van Jos Swiers (De Althaea Pers) waarin hij me er fijntjes op wees dat ik ook nog over een bibliofiele uitgave met CD beschik! Het gaat om een exemplaar van: "De wereld een cocon" ('s-Gravenhage, 2012) een door de Althaea Pers verzorgde bibliografie in beperkte oplage gewijd aan de uitgaven van de Atalanta Pers. Ik ontving destijds van Jos nummer 20 (van de 195 Arabisch genummerde exemplaren). Als bibliofiel ben je soms rijker dan je denkt!