Panorama rarissima

In 1980 werd bij het veilinghuis J.L. Beijers in Utrecht de bijzondere collectie 19de en vroeg 20ste eeuwse erotica van mr. C.F. van Veen (1912-1982) geveild. Slechts vijftig veilingnummers, maar stuk voor stuk uitzonderlijk zeldzame publicaties, en het veilinghuis maakte daarom een fraai geïllustreerde catalogus (nr. 161) met de titel: “L Erotica Rarissima”.

Deze catalogus (met los inliggende prijslijst) die destijds verscheen in een beperkte oplage van 250 genummerde exemplaren (in mijn bibliotheek staat nr. 178) en verkocht werd à dertig gulden is thans zelf een bijzonder collectors item geworden. Maar wie zoekt, die vindt.

Wanneer behoort iets tot de 'rarissima' (rariora)? Dat hangt van allerlei factoren af en verschilt per object. Het is ook vaak een optelsom zoals het volgende voorbeeld uit de praktijk. Ernie Quist in Dordrecht biedt aan op zijn website een “rare history print in the form of an Anamorphosis of the Battle of Waterloo”, uitgegeven door Evert Maaskamp. Vraagprijs € 375,- euro. Het is een panorama prent (ca. 30 cm bij 40 cm.) van het bekende lagere school feitje Waterloo, waar Napoleon definitief werd verslagen. Het oorspronkelijk schilderij door L. Moritz (de paarden en ‘militaire houdingen’), J. Kamphuyzen (overige figuren en slagorden) en C. de Kruif samen met C.L. Hansen (het landschap) is verloren gegaan.

Het panorama stond tussen 1816 en 1818 tijdelijk opgesteld in een rond gebouwtje op het Amsterdamse Leidseplein. Het zou daarna ook nog in Brussel, op de Place St. Michel, te zien zijn en is uiteindelijk in de mist der tijden verdwenen. Opdrachtgever en exploitant was de bekende boekhandelaar Evert Maaskamp (die later ook nog een panorama van Amsterdam liet maken).

Quist, die alleen de prent kent, schrijft dat deze afbeelding kennelijk als souvenir bij dit panorama werd uitgegeven. Dat is ongetwijfeld het geval, echter wie Frederik Muller’s: ‘Nederlandse historieplaten…' (nr. 6031) erop na slaat komt er al gauw achter dat de prent verscheen bij een brochure getiteld: “Beschrijving van den roemrijken veldslag van Waterloo voorgesteld in het panorama op het leidsche plein over den hollandschen schouwburg”.

Deze 16 bladzijden tellende brochure, een toelichtende tekst op de veldslag, is samen met de prent en de eveneens daarbij behorende 4 pagina’s “Staat en Verdeeling van het Verenigd Leger onder den Hertog van Wellington, op den 18den junij 1815” tegenwoordig ‘very rare’. Mocht u bovendien ooit een exemplaar in onberispelijke staat vinden dus in zijn oorspronkelijke papieren omslag, zoals het mijne (alleen daaruit blijkt dat de brochure destijds voor 8 stuivers werd verkocht) dan is de term 'rarissima’ van toepassing. Op dat moment niet aarzelen, maar kopen!