Jac.P. Thijsse

Op 29 mei 2011, ‘de dag van het park’, werd het in Amstelveen gelegen J.P. Thijssepark (samen met het park De Braak) op de rijksmonumentenlijst geplaatst.
Een unieke gebeurtenis omdat nooit eerder twee zogenaamde heemparken, parken met inheemse planten en kruiden, aangewezen waren als rijksmonument.

Aangezien ook ik daaraan een bescheiden bijdrage mocht leveren was de naam van Jacobus Pieter Thijsse (1865-1945), mij niet geheel onbekend.
Maar meer nog dan aan het park deed zijn naam mij, net als bij vele anderen, denken aan de bekende Verkade plaatjesalbums die op elke boekenmarkt en -beurs wel worden aangeboden. Daarvan ben ik overigens nooit een liefhebber of verzamelaar geweest.

Toen ik een week geleden weer eens in mijn lokale kringloopwinkel snuffelde vond ik daar het boekje van Sietzo Dijkhuizen: “Jac. P. Thijsse. Een biografie” (Amsterdam, 2005). Uit nieuwsgierigheid naar de historische figuur en wat hij tot stand heeft gebracht besloot ik het mee te nemen. Bovendien voor maar twee euro (elders minimaal zeven!) kon ik het toch niet laten liggen...

Het enige boekje van Thijsse in mijn bibliotheek is “In het Vondelpark” (Amsterdam, 1901) dat hij schreef samen met zijn vriend Eli Heimans (1861-1914). Thijsse, zo blijkt uit de biografie, heeft veel aan Heimans te danken gehad en kwam daar ook eerlijk voor uit. Toen Thijsse hem ontmoette ‘een klein, zwart joodje, met een gouden bril, ongelooflijk kwiek en wakker’, had Heimans al een dergelijke publicatie op zijn naam staan; “De levende natuur. Handleiding bij het onderwijs in kennis van planten en dieren op de lagere school, in het bijzonder voor grote steden” (Amsterdam, 1893). Het werd in de volksmond ‘het Sarphatipark boekje’, genoemd naar het Amsterdamse stadspark dat het werkterrein voor deze uitgave was. Thijsse en Heimans hebben samen diverse natuurpublicaties op hun naam staan maar de uitgave over het Vondelpark, met de smaakvolle art nouveau band ontworpen door W.F.H. Pothast (1877-1916), is hun laatste samenwerkingsproduct. Het boekje is, anders dan de populaire Verkade albums (waarvan enkele opnieuw zijn uitgegeven), antiquarisch schaars goed en bovendien prijzig (rond de honderd euro).

In de biografie van Dijkhuizen wordt het boekje slecht terloops genoemd (blz. 117) omdat het Thijsse destijds in contact bracht met het Algemeen Handelsblad waarvoor hij nadien een natuurrubriek zou schrijven. Toch heeft Dijkhuizen’s vlot geschreven biografie mij veel nieuwe informatie gegeven zoals over de innige band tussen Heimans en Thijsse, hun Amsterdamse uitgever W. Versluys (een contact via Heimans) en het feit dat beide onderwijzers en natuurvrienden vaak zelf hun publicaties illustreerden.

Dat laatste kon ik overigens al bladerend in het Vondelpark boekje zelf constateren. De vele bloem, plant en boomillustraties zijn meestal voorzien van de initialen van Heimans (EHs), een enkele is van Pothast (die ook de grote parkplattegrond maakte). Thijsse (JPT) tekende vooral vogels.

De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen schrijven dat ik het boekje over het Vondelpark destijds niet heb gekocht om zijn natuurhistorische beschouwingen.
Een fanatiek liefhebber van de natuurhistorie ben ik nooit geweest.
Wel van de historie.

Wat mij zes jaar geleden tot aanschaf verleidde waren vooral de twee getekende plattegronden van het park alsmede de korte historische schets achterin. Bovendien lag dit overbekende Amsterdamse park tot de annexatie van 1896 op het grondgebied van de gemeente Nieuwer-Amstel (sinds 1964 gemeente Amstelveen), de gemeente waar ik sinds vele jaren woon.
Kortom een stukje ‘lokale’ geschiedenis al moet ik daar direct aan toevoegen dat ik verder geen andere boeken bezit die specifiek over het Vondelpark gaan (en dat die er wel zijn!).

De oude kaartjes illustreren goed de getrapte ontwikkeling van het park (sinds 1996 een rijksmonument). Na een bescheiden begin op oude verkavelde weidegrond als ‘Rij- en Wandelpark’ (geopend in 1865), naar een volwaardig Vondelpark met aan de oostzijde een opening naar het aansluitende Willemspark.

Vanuit mijn woonplaats is deze groene long op de fiets (dat mag sinds 1893!) een ideale route richting stadscentrum. Natuurlijk is er sinds Heimans en Thijsse hun boekje schreven wel het een en ander veranderd.
Ik weet nog goed hoe ik in het Vondelpark met stomme verbazing naar een groep vrolijk kwetterende (halsband)parkieten en felgekleurde papegaaien heb staan kijken. Soorten die thans tot de gewone vogelpopulatie in de Amsterdam behoren!
Dat zouden Heimans en Thijsse vast en zeker nooit hebben geloofd!