Catawiki

Bijna twintig jaar geleden nam ik deel aan een bedrijfsuitje naar Nijmegen. Daar bezochten we onder andere het casino en van onze directeur kregen we allemaal een chip van vijfentwintig gulden om te gokken. Daar wist ik aan de roulettetafel honderdvijfenzeventig gulden van te maken die ik vervolgens ook weer helemaal verspeelde.
Ik ben toen met gokken gestopt maar enkele collega’s gingen door met wat eigen geld.
Een half uurtje later moesten we vertrekken op weg naar het afsluitende diner.
Leuk uitje? Nou….
Er was iemand die het te idioot voor woorden vond dat de werkgever dit zomaar had gedaan. Het had immers makkelijk kunnen leiden tot een gokverslaving bij één van de werknemers…

Hieraan moest ik denken toen ik na afloop van een voor mij succesvol verlopen boekenveiling bij Catawiki de vraag kreeg of ik de veilingsite zou aanbevelen bij anderen.
Laat ik maar meteen zeggen dat ik alle veilingen verslavend vind werken.
Op tijd stoppen, het handhaven van je uiterste grens is tijdens een biedgevecht vaak heel moeilijk. Is de veiling uiteindelijk succesvol verlopen en heb je het object voor een leuk bedrag in handen dan ligt een vervolg vaak in het verschiet.
Ik heb vroeger heel wat gewone (antiek- en) boekenveilingen meegemaakt maar de laatste jaren heb ik vooral meegedaan aan de boekenveilingen van Catawiki.
Ik vind het vooral prettig om - terwijl de veiling loopt - thuis dingen te kunnen uitzoeken en afwegen. Dat moet ook wel want het begrip ‘kijkdagen’ kent Catawiki niet. Dat betekent dat foto’s en een eerlijke en gedetailleerde kavelomschrijving uiterst belangrijk zijn.
Ik heb in het verleden de veilingmeesters van Catawiki wel eens een email gestuurd en gewezen op fouten in de omschrijving van de objecten maar de laatste tijd valt het mij gelukkig mee.
Ik begin – op geen enkele internetveiling - gelijk met bieden. Meestal kijk ik de kat uit de boom. Hoeveel andere bieders zijn er, wat is de biedhistorie? Pas in de laatste paar minuten van de veiling doe ik een bod, tenzij er al meer geboden is dan dat ik van plan was.

Ik verbaas me heel vaak over de prijzen die worden gerealiseerd bij Catawiki. Het is natuurlijke elke keer weer wat de gek er voor geeft maar soms zie ik boeken voorbij gaan die twee of drie keer de vraagprijs overtreffen van een willekeurig internetantiquariaat twee muisklikken verderop! Anderzijds worden boeken afgehamerd voor bedragen waarvan ik tien jaar geleden (Catawiki is opgericht in 2008) niet had durven dromen (en ik ken antiquaren die in arren moede items terugkopen!).

Laten we eens een blik werpen op mijn laatste drie aankopen bij Catawiki en de hamerbedragen die ik betaalde (exclusief veiling- en verzendkosten).
Het langst geleden is mijn Saalmink, waarover ik hier schreef, die ik kocht voor € 101,- euro. Daar moet u in het antiquariaat minstens € 500,- euro voor neerleggen (en nieuw kostte het boek in 1993 maar liefst ƒ 2200,- gulden!). Saalmink is een erg belangrijk bibliografisch naslagwerk voor de periode 1801-1832 en veel van mijn collectie komt uit die periode.

Dan de eerste druk van het: “Huisboek voor vaderlandsche huisgezinnen” (Amsterdam, 1793) door J.F. Martinet (1729-1795). Ik herkende het onmiddellijk als het exemplaar afkomstig van boekhandel Scheltema in Amsterdam. Daar had ik het diverse malen in handen gehad en telkens getwijfeld of ik het wel of niet zou meenemen voor de vraagprijs van € 150,- euro. Ik kende dus de kwaliteit van dit exemplaar en was blij dat mijn geduld werd beloond, want ik betaalde er maar € 90,- euro voor.

Martinets ‘Huisboek’ is een prachtige contemporaine bron die veel informatie geeft over allerlei grote en kleine zaken die het achttiende eeuwse huisgezin raken. Bijvoorbeeld over dames die graag romans lazen!

“De Romans bederven veelal de jeugdige harten, eer deezen tegen het bederf gewapend zijn. (-) Gij weet reeds, wat ik van de in ons land overgewaaide sentimenteele Boeken denk, daar ze alleen eene overdreeven aandoenlijkheid verwekken, welke het hart verzwakt, de verbeelding verhit, en eene onbedreeven Dochter kan aanzetten om eene valsche Heldin te worden. (-) Wat zou ik moeten zeggen, indien ik u eene Toilet-Bibliotheek van sommige verdoolde Jonkvrouwen mogt vertoonen?” (blz. 385/386).

Tot slot een set van zes delen in halfleren banden: “Geschied- en letterkundig mengelwerk van Jacobus Scheltema” (Amsterdam/Utrecht, 1818-1836), voor € 81,- euro.
Als ik het potloodprijsje voorin mag geloven hoopte Arnoud van antiquariaat Salamander (in Almere) er nog € 195,- euro voor te beuren (al wil hij altijd wel iets zakken met zijn vraagprijs). Scheltema heeft tal van bijzondere historische en letterkundige stukken geschreven. Wat te denken van “Geschiedenis van het keukenzout” en “Geschiedenis van de dagelijksche kost” of een vroege bespreking van het vijftiende eeuwse: “Der Biën boek” (1488) en: “De dialogen der creaturen” (1480)?
Arnoud vroeg geen onredelijke bedrag, want de enige andere complete set die momenteel wordt aangeboden (in kartonnen banden) bij antiquariaat Van der Steur moet bijna € 525,- euro opbrengen (exclusief 6 % btw)!

Dat heeft Perkamentus goed gedaan denkt u wellicht en ik ben het daarmee eens!
Ik vermoed echter dat die gedachtegang vooral opkomt omdat ik naast de hamerprijzen mijn aanwinsten heb toegelicht. Bij veilingen draait het bij mij ook altijd om de vraag; waarom wil ik dit boek hebben en wat maakt dit boek bijzonder? Daarnaast is kennis van de boekenwereld (waar wordt wat en voor welke vraagprijs aangeboden?) essentieel.
Kortom wees onderzoeksmatig, snuffel en heb soms wat (meer) geduld.

Wat kost een kleine collectie?

Wie regelmatig mijn blog leest weet inmiddels wel dat ik over een flinke boekencollectie beschik. Daarin bevinden zich diverse kleine deelcollecties, want mijn interesse als antiquarius is breed.
Waaruit bestaat zo’n deelcollectie?
Het is vaak een mix van enkele pièces de résistance (origineel werk, eerste drukken etc), wat gerelateerde ephemera (portretgravures, ansichtkaarten etc.) en secundaire literatuur (boeken over het onderwerp).

Stel u wilt ook een kleine collectie opbouwen wat kost dat dan?
Tja,… wat kost een kleine auto?

Het hangt natuurlijk van af van je budget, maar het heeft ook alles te maken met geduld, toeval en (veel) snuffelen.
Als antiquarius en bibliofiel kan ik verschillende voorwerpen, boeken, brochures en ephemera bedenken die ik ooit nog eens graag zou kopen en verzamelen.
Ik ben dus altijd alert en sla toe zodra de juiste gelegenheid zich voordoet.

In: “Daarvan kon BB alleen maar dromen” en “Een addendum” heeft u kunnen lezen hoe ik een kleine maar fijne Helmerscollectie bijeenbracht die – alles bij elkaar – ongeveer driehonderd euro heeft gekost. Dat is dan inclusief de laatste aanvulling van een paar maanden terug; een schaars exemplaar van de “Verkorte Schooluitgave van Helmers’ Hollandsche Natie met aanteekeningen voorzien ten dienste van het Middelbaar en Lager Onderwijs” (Zaandam, 1897), door C. van der Zeyde.

Maar misschien houdt u niet van Helmers?
Best mogelijk, geen enkele bibliofiel is perfect…
Houdt u van jenever?

Ik heb zelden sterke drank in huis en jenever heb ik vroeger vooral met Cola gemixt. Desondanks heb ik drie weken geleden weer eens een flesje jonge 'genever' van Zuidam gekocht. Kostte - op een cent na - € 11,- euro.
U vraagt zich af wat dit nog met (oude) boeken heeft te maken?
Welnu, het begon allemaal met toeval…

Op Marktplaats vond ik enige tijd terug de “Verzamelde dicht-werken van Robert Hennebo” (1767) dat volgens het impressum in verschillende plaatsen door diverse boekverkopers werd verkocht. Het boekje kostte toen achttien stuivers.

Bijgebonden in dit exemplaar zit; “De schim van Robert Hennebo, aan den oordeelkundigen verzaamelaar van zyne dichtwerken en vers burleske” (Snaakenburg, z.j. (1767)) geschreven door de fictieve boekverkoper Fenix Sondergaa.
Die uitgave verscheen weliswaar apart maar was volgens de Leydse courant van 25 maart 1767; “gedrukt met dezelve Letter en op hetzelve Formaat van de uitgegeeven Gedichten om by dezelve te kunnen worden gevoegd”. Kostte destijds zeven stuivers.
Ik bood en betaalde er met veel liefde vierenzestig euro voor en dat is zeker niet (te) veel.

Over de roemruchte Robert Hennebo (1685-1737), die in zijn tijd als zwerver, soldaat, herbergier, toneelspeler, speculant, vertaler en dichter bepaald geen onbesproken reputatie had, is veel te vertellen en ook al veel geschreven.

Meest bekend werd Hennebo met zijn “Lof der Jeneever” (Amsterdam, 1718).
Dit gedicht bestaat uit twee delen.
Deel één bevat 243 verzen en is opgedragen aan de inwoners van vijf jeneversteden; Schiedam, Keulen, Weesp, Amsterdam en Rheinberg (niet ver van Nijmegen) en ‘aan alle moutwijn- en jeneverstokers, kopers en verkopers in ‘t groot en klein’.
Deel twee (262 verzen) werd opgedragen aan de rivier de Amstel, Amsterdam en zijn inwoners.
Nota bene: het gedicht is voor de geschiedenis van Amsterdam niet zonder belang!
Het bevat namelijk één van de oudste vermelding van de Jordaan, de roemruchte Amsterdamse volksbuurt in de schaduw van de Westertoren.

Onder andere André Hanou (1941-2011) heeft over de naamsoorsprong van de Jordaan geschreven in het Maandblad Amstelodamum (Jrg. 1981, nr. 2, blz. 38/39).

Hennebo’s gedicht over Hollands volksdrank nummer 1 (ieder jaar drinken Nederlanders nog ruim 15 miljoen liter jenever!), is vaak heruitgegeven en zelfs in 1950 op muziek gezet door de Haagse componist Bernhard van den Sigtenhorst Meyer (1888-1953). Blijkens de krantenberichten veroorzaakte e.e.a. destijds nog een politieke rel.

In mijn bibliotheek staan twee moderne uitgaven van ‘Lof der Jenever’, één door Ad Donker uitgeverij (Bilthoven/Antwerpen, 1939, opnieuw uitgegeven in 1964) met het portret van Hennebo en de ander uitgegeven door Váva (Utrecht, 1978) in een oplage van 500 exemplaren.
Deze heruitgaven zijn voor enkele euro’s per stuk antiquarisch ruim verkrijgbaar al wordt de laatste wel steeds schaarser, zeker met het zakje waarin 45 losse jenevermerken zitten om in te plakken! Ik betaalde ooit via Boekwinkeltjes drieëntwintig euro voor beiden.

De ‘Verzamelde dicht-werken’ bevat twee anonieme illustraties met verklarend gedicht.
De eerste (“Dus leeft men na den dood“) bij de ‘Rouw-klacht’ is een afbeelding van het thans verdwenen Karthuizer kerkhof in Amsterdam.
De ander (“Utile & Dulce”) bij ‘Lof der Jenever’ toont een arcadisch berglandschapje ‘Ceres heiligdom’ met een jeneverrivier, ‘fluvius Juniperinus’! De in beide gedichten genoemde ‘Ridder Jazon’ is natuurlijk; "De Autheur, in dien tyd Hospes in 't Gulde Vlies tot Amsteldam, befaamd door 't prepareren van Roosbief, Taelingen en Cotteletten"!

Het portret van Robert Hennebo “konstig in het Kooper gegraveerd” naar een tekening van Jan Wandelaar (1690-1759) ontbrak in mijn exemplaar van de 'Verzamelde dicht-werken'.
Daarvan bestaan twee vrijwel identieke varianten. Eén door Jacob Houbraken (1698-1780) en de ander door Christian Friedrich Fritzsch (1719-voor 1774).
Het portret (van Fritzsch) werd destijds, net als ‘De Schim van Robert Hennebo’, los verkocht voor zes stuivers, “Om door de liefhebbers by de GEDICHTEN en SCHIM van HENNEBO te kunnen gevoegd worden” (Leydse courant van 6 mei 1767).

Dus… op zoek naar een ‘Fritzsch’ exemplaar dat ik – toeval bestaat niet - op veilingsite Qoop voor maar negen euro tegenkwam! Ik heb het, zoals met vele anderen portretten ook is gebeurd (zie hier), in mijn ‘verzamelde dicht-werken’ geplakt.

Het portret van Houbraken is ouder. Dat komt namelijk ook al voor in twee eerdere uitgaven van de ‘Rouw-klacht’ en ‘Lof der Jenever’, één uit 1723 (de 2e druk, ‘Gedrukt voor den Autheur’) en de ander uit 1735 (de 3e druk).
De laatste verscheen bij Pieter Aldewereld in Amsterdam en was een ‘bestseller’ (lees zijn advertentietekst!).

Thans is deze uitgave erg schaars. Twee exemplaren bevinden zich in Nederland (BC/UVA en de Bibliotheek van Rotterdam), een derde ligt in de Londense British Library.
Een vierde exemplaar – voor zover bekend het enige in privebezit – bevindt zich in mijn bibliotheek. Ik betaalde er bijna € 163,- euro voor bij antiquariaat van der Steur; geen koopje!

De uitgave door Aldewereld moet één van die uitgaven zijn waarover de voorrede in de ‘verzamelde dicht-werken’ meldt: “men zag, dat zijne werken zeer gezogt waren, en op de Auctien veel geld golden, in zoverre dat men voor het kleine werkje, waarin de Rouwklacht van Veenhuizen en de Lof der Jenever, drie a vier Dukaaten besteeden dorst; een bewijs dat men’s Dichter verdiensten wel kende”.

Omdat ik - tot slot - ook wel iets meer wilde weten over deze achttiende eeuwse praatjesmaker en zijn “Lof der Jenever” kocht ik via Bol.com voor vijftien euro de publicatie van Gerard Schelvis en Kees van der Vloed: “Jenever en wind. Leven, werk en wereld van Robert Hennebo (1686-1737)”, (Hilversum, 2008).
Het is een vlot leesbaar boekje dat de veelzijdigheid van deze avonturier goed beschrijft met talrijke verwijzingen naar archiefbronnen, een literatuurlijst en – niet onbelangrijk! - een overzicht van alle uitgaven van Hennebo’s werken.

Hoe ziet mijn kleine collectie er nu uit?
- Flesje Zuidam jenever bij mijn lokale slijterij € 11,-
- De ‘Verzamelde dicht-werken’, inclusief ‘De Schim van Robert Hennebo’ (1767) via Marktplaats € 64,-
- De ‘Rouw-klacht’ en ‘Lof der der Jenever’ (editie 1735 met portret van Houbraken) via antiquariaat Van der Steur € 163,-
- Originele portretgravure door Fritzsch via Qoop, € 11,-
- 2 x ‘lof der Jenever’, moderne heruitgaven via Boekwinkeltjes € 23,-
- Via Bol.com de biografie van Robert Hennebo; ‘Jenever en wind’, € 15,-

Twee (eigenlijk drie) achttiende eeuwse uitgaven, twee verschillende originele portretgravures, twee moderne heruitgaven, een naslagwerkje en een flesje jenever (optioneel natuurlijk!).
Voor deze kleine collectie betaalde Perkamentus nog geen € 290,- euro (inclusief alle verzendkosten!). Of dat (te) veel of weinig is laat ik graag over aan uw oordeel, waarde lezer. Ik ben in ieder geval blij met mijn Hennebo-Jenevercollectie.
Proost!