De hechte band

Voor wie mijn blog of getwitter volgt en/of mijn maandelijkse overzichten met aanwinsten leest zal het geen verrassing zijn dat ik vaak bijzondere vondsten doe in mijn lokale kringloopwinkel.

Ditmaal trof ik daar een exemplaar aan van M.J. Leendertse (red): "De hechte band tusschen Vorstenhuis en Vaderland" (Amsterdam, 1935), ingeleid door de minister van Staat mr. D. Fock (1858-1941) en opgedragen aan Hare Majesteit Koningin Wilhelmina (1880-1962) ter gelegenheid van haar vijfenvijftigste verjaardag.

Mijn kringloop vroeg veertien euro voor dit 'nationale prachtwerk van blijvende waarde' en dat is een topprijs voor een locatie waar het gros van de boeken minder dan drie euro kost. Antiquarisch is het geen zeldzame uitgave; vanaf vijf euro kunt u zelf ook een exemplaar aanschaffen. Ik had het boek dan ook laten liggen ware het niet dat het om één van de tweehonderdvijftig luxe exemplaren ging, geschept op 'hollandsch papier Van Gelder Zonen', gebonden in geheel lederen band en genummerd 93. Het bandontwerp is van Carel Adolph Lion Cachet (1864-1945) die wel vaker luxe banden heeft ontworpen en gemaakt voor boeken over (en voor) het Koninklijk Huis.

Een mogelijke voorstudie van Lion Cachet voor deze boekband zit in de collectie van het Rijksmuseum (RP-T-1969-677). Centraal op deze tekening staat een schild met een gekroonde 'W' waaromheen menselijke figuren zijn getekend. De gekroonde 'W' en vlakverdeling hielden stand. De menselijke figuren werden uiteindelijk (Oranje)leeuwen.
Daarvoor greep Lion Cachet terug naar eerder uitgevoerde ontwerpen zoals het ex-libris van het stoomschip Prinses Juliana (1910) en de paginagrote illustratie in het "Gedenkboek 1898-1923" (Voorschoten, 1923), onder redactie van W.G. de Bas, waar we vergelijkbare kaders met leeuwen tegenkomen.

De boekband van mijn exemplaar heeft aan de rugeinden en hoeken enkele minieme schaafplekjes, maar is over het algemeen goed behouden gebleven, en dat is voor de bibliofiele verzamelaar essentieel want daaraan ontleent deze uitgave voor een groot deel zijn waarde. Het papier is onafgesneden en het boekblok is op de kop verguld.

Deze luxe-editie kom je niet zo vaak tegen. Enkele jaren geleden werd een vergelijkbaar fraai exemplaar (nummer 79) geveild bij Catawiki voor zesendertig euro (exclusief veiling- en verzendkosten). Je hoeft geen boekbandenkenner te zijn of lid van het Belgisch-Nederlands Boekbandengenootschap om te begrijpen dat het bedrag dat mijn kringloop vroeg beslist niet (te) veel geld was. Overigens verscheen deze uitgave destijds ook (zonder band) in tien losse aflevering van vijftig cent per stuk en in een blauwlinnen stempelband voor zeven gulden vijftig. Die linnen band oogt nogal dof, zoals u hieronder kunt zien.

Een luxe-exemplaar kostte toen maar liefst vijfentwintig gulden. Dat was voor velen in de crisisjaren bijna een week arbeidsloon en dus onbetaalbaar (Overigens betaalde men in Nederlands-Indië destijds een rijksdaalder meer!).

In de kranten en op de radio werd destijds ruimschoots aandacht besteed (zelden kritisch) aan deze geïllustreerde jubileumuitgave die de bijzondere en hechte band met ons vorstenhuis vanuit diverse invalshoeken beschreef. De lijst van intekenaren achterin vermeldt 86 inschrijvingen maar dat betrof - volgens een los ingesloten kaartje - alleen zij die vóór 10 augustus 1935 bekend waren. De namen van hen die daarna bekend werden zouden in een los supplement worden opgenomen dat later (aan alle intekenaren) zou worden toegestuurd. Of dat ook werkelijk is gebeurd is mij onbekend.

De auteurs waren over het algemeen bekende (hoog)geleerde heren en enkele thans geheel vergeten dames zoals Ellen Russe (1889-1942) die de bijdrage 'Onze roman en Oranje' voor haar rekening nam en Tine Bonnema (1880-1952) die het hoofdstuk 'Batavia en Oranje' schreef; "Een Oranjedag in Oost-Indië verschilt hierin al dadelijk van dien in Holland, dat 'het volk' er nimmer joelt of tiert of luidruchtig is, noch ooit op straat zingt. Op het Koningsplein te Batavia dat, zoo u misschien bekend is, een uur wandelen in het vierkant is, kunnen duizenden menschen bijeen zijn, zonder dat er één luide stem wordt gehoord" (blz. 261). Opvallend is het sausje van typisch vooroorlogse Oranje-aanbidding waarin de meeste bijdragen zijn gedoopt. De huidige Oranjefans zullen er vermoedelijk van gruwen; veel te hoogdravend en gekunsteld taalgebruik.

Het is niet mijn eerste band van Carel Adolph Lion Cachet die ik voor een klein bedrag antiquarisch kon bemachtigen (dat is deze) of mijn meest bijzondere boekband uit de kringloop (dat is deze). Noch is het - zoals u hier duidelijk wordt - mijn eerste luxe band uit het interbellum. Het zijn wel allemaal prachtbanden voor een prikkie; het kan nog steeds!

Een moderne Midas in het antiquariaat

'Alles wat Irma Boom aanraakt verandert in goud' twitterde ik enige tijd terug (met de legendarische koning Midas in het achterhoofd).
Aanleiding was een bericht van Metamorfoze, het Nationaal Programma voor het behoud van papieren erfgoed, over hun door Irma Boom ontworpen (twintigjarig) jubileumboek: "Mutilaties" (Den Haag, 2017, oplage 750 exemplaren). Vlak na het verschijnen ontving ik een gratis exemplaar maar enige tijd later kon ook 'Jan en alleman' het kopen voor € 45,- euro. Daarna ging het heel snel en inmiddels ben ik de uitgave antiquarisch al voor het dubbele, driedubbele en zelfs nog hogere bedragen tegengekomen.

Boeken ontworpen door Irma Boom verkopen als warme broodjes. Dat merkte ik al in 2010 toen ik aan de balie van bijzondere collectie UvA (tegenwoordig Allard Pierson, collecties UvA) twee genummerde (243/250) en gesigneerde exemplaren kocht van haar 703 bladzijden tellende miniboekje: "Biography in Books. Books in reverse chronological order, 2010-1986" (Amsterdam, 2010) met een inleiding: "Living Archive", geschreven door Mathieu Lommen.

Ik schreef er over in: "U bent bibliofiel". Antiquarisch inmiddels goed verkrijgbaar, maar wel voor bedragen vanaf € 250,- euro!

Drie jaar later verscheen daarvan een iets grotere (4,4 cm. i.p.v. 3,9 cm. x 5,5 cm. i.p.v. 5,0 cm.) en dikkere gereviseerde tweede druk (799 blz.), waarvan 50 exemplaren gesigneerd en genummerd (mijn exemplaar nr. 45). Deze heruitgave met een inleidend essay van Rem Koolhaas: "Shared Dilemmas" verscheen ook bij Boom's overzichtstentoonstelling 'L'architecture du livre' in het 'Institut Neerlandais' in Parijs. Daarbij zat echter een extra blauw boekje met een Franse vertaling van het essay van Koolhaas.

Via twitter benaderde ik Victoria Zaborov. Zij is gepromoveerd op boekontwerpen van Irma Boom en ik wist dat ze bij de opening aanwezig zou zijn. Met succes, want dankzij haar bemachtigde ik zo één van de vijfhonderd genummerde en gesigneerde exemplaren (mijn exemplaar 382). Ook deze heruitgave, Nederlands of Frans, kost tegenwoordig antiquarisch (ongenummerd en niet gesigneerd) een veelvoud van hun oorspronkelijk verkoopprijs.
Overigens; via Victoria kon ik destijds mijn zeldzaamste en duurste Boom-boek voorzien van een quote en signatuur! Ik schreef er over in: "Stoute schoenen". Zo'n zelfde actie moet ik nog eens herhalen voor mijn (nog) niet gesigneerde "Mutilaties"!

Er valt kortom voor de boekverkoper/antiquaar flink geld te verdienen met de boeken van Boom. Dan heb ik het natuurlijk niet zozeer over main stream uitgaven als "1001 Vrouwen" maar over de bijzondere uitgaven die in een meer beperkte oplage verschenen, genummerd en/of gesigneerd.

Mijn laatste bijzondere Boom aanwinst bemachtigde ik onlangs op de boekenmarkt in de Amsterdamse Beethovenstraat bij antiquariaat Casanova Books (van Tom Nieuwenhuis). Die had een hele doos met Boom staan, waaronder ook enkele door haar gesigneerde uitgaven!
Nou ben ik ook weer niet zo gek om alles van Irma Boom - al dan niet genummerd of gesigneerd - te kopen of te verzamelen maar één uitgave wekte bij mij een gloeiende begeerte op.
Het gaat om een dik blauw boekje zonder titelblad met op de rug twee letters; ik vermoed "WM" (Amsterdam, 2016). Het is het door Boom vormgegeven afscheidsboek dat het Rijksmuseum liet maken voor WiM Pijbes, directeur (tussen 2008-2016). De oplage, 1500 exemplaren, verscheen destijds niet in de handel.
Antiquarisch wordt het zelden aangeboden en kost dan al gauw € 150,- euro of meer. In openbare collecties vond ik het overigens niet terug. Noch de Koninklijke Bibliotheek, noch Allard Pierson, collecties UvA, vermelden een exemplaar in hun online bibliotheekcatalogus.

Ik heb helemaal niks met Wim Pijbes (wel met het Rijksmuseum) maar zijn naam is voor mij onlosmakelijk verbonden met de dramatische meerjarige verbouwing van onze nationale schatkamer die zo schitterend is gedocumenteerd door Oeke Hoogendijk in: "Het Nieuwe Rijksmuseum: De Film" (2014); een audiovisueel feest voor het oog waarmee ze terecht verschillende prijzen won.
Niet voor niets zijn twee belangrijke momenten in de achtjarige regeerperiode van Wim Pijbes als directeur de 'Gigantische verbouwing' en 'Het vermaledijde tunneltje'... Niet voor niets is de enige kleurenfoto van hem (in dit - blauw- en (krantenpapier) grijs getinte -afscheidsboek) die met Koningin Beatrix, die op 13 april 2013 ons vernieuwde Rijks (spatie!) museum eindelijk met een oranje vuurwerkshow kon openen.

De hoofdpersoon in dat dramatische verhaal, die prachtige documentaire, het Rijksmuseum en dit afscheidsboek (dat niet in de handel verscheen) vormgegeven door Irma Boom; die mix intrigeerde me. Gloeiende begeerte kwam pas op toen ik ontdekte dat het exemplaar dat ik in mijn hand hield door Boom was gesigneerd!

Wat vraag je hiervoor?
€ 50,- euro... doe maar € 40,-!

Het jaar geboekt, mei 2019

In de rubriek 'Het jaar geboekt' (zie tabblad bovenaan) houd ik bij wat ik gedurende het lopende jaar per maand bij elkaar verzamel. Na afloop van de maand verplaats ik de lijst met aanwinsten naar de startpagina c.q. homepage en geef ik 'de cijfers'. In de rubriek blijven de voorgaande maand(en) als hyperlink aanwezig. Raadpleeg dus regelmatig de nieuwe rubriek om te zien of er aanwinsten zijn bijgekomen (of wacht op het maandoverzicht).

Mei 2019; de cijfers...

Totaal aantal objecten: 11.
Gekocht: 9.
Gekregen: 2.

Totaal uitgegeven: € 126,25 euro (incl. verzendkosten).
Gedeeld door 9 is gemiddeld: € 14,03 euro per object.

Via kringloopwinkel: 5 (1, 2, 3, 4).
Via boekenmarkt: 4 (5, 8, 9, 10, 11).

Modern: 5 (1, 2, 3, 4, 6).
Old & rare: 5 (5, 7, 8, 9, 10).
Marge & klein bibliofiel drukwerk: 1 (11).

Mei 2019: de aanwinsten...

Enkele bezoekjes aan mijn lokale kringloopwinkel leverde mij deze maand vier nieuwe aanwinsten op (1, 2, 3 en 4) voor bij elkaar € 6,25 euro. Een snelle blik op Boekwinkeltjes leert mij dat ik daar voor hetzelfde stapeltje minimaal € 25,- euro had moeten betalen (excl. verzendkosten).

1. "EHBO (Eerste Hulp Bij Onduidelijkheden). Het nieuwe woordenboekje voor de grafische industrie" (Amsterdam, 2010). Met buikbandje, in onberispelijke staat. Voor mijn plankje met bijzondere woordenboeken, bovendien heb ik wel meer op dit gebied zoals u hier kunt lezen.

2. C.D. Andriesse: "Titan kan niet slapen. Een biografie van Christiaan Huygens" (Amsterdam/Antwerpen, 1993). Gebonden met stofomslag, over dit zeventiende eeuwse wonderkind.

3. P. Gijsbers en A. van Kempen (red.): "Deugdelijke arrebeid vordert lang bepeinzen. Jubileumboek uitgegeven ter gelegenheid van het 250-jarig bestaan van uitgeverij Bohn 1752-2002" (Houten, 2002). Deze bekende Haarlemse uitgeverij produceerde twee iconische uitgaven; de 'Camera Obscura' (1839) door N. Beets en de 'Gijsbreght van Aemstel' (1894-1901) door A. Derkinderen.

4. P.J. Buijnsters: "Spectatoriale geschriften" (Utrecht, 1991). Van Piet Buijnsters (en echtgenote) heb ik al vrij veel in mijn bibliotheek staan. Deze prettig leesbare studie naar spectatoriale geschriften, een typisch achttiende eeuws literair verschijnsel, past daar prima tussen.

5. J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié, H. Smissaert: "Gids der Nederlandsche Weldadigheid" (Amsterdam, 1899). Groot tweedelig overzicht (1120 blz.) van bijna 7500 Nederlandse instellingen zowel kerkelijk als niet kerkelijk op het gebied van weldadigheid/liefdadigheid, armenzorg etc.
Met behoud van de papieren voor en achterzijde in kunstleren banden gebonden in cassette. Zeldzaam overzichtswerk dat volgens de bibliotheekstempels ooit behoorde tot het archief van de armenraad Leeuwarden. Gekocht bij antiquaar Max van Til op de Amsterdamse Spui boekenmarkt voor € 30,- euro. (NB. Twintig jaar later verscheen een beknopte opvolger: "Gids voor armenzorg en maatschappelijke steun in Nederland", die ik in juni 2018 via mijn kringloop kon bemachtigen (zie het overzicht, nummer 3). Meer hierover in: "Een heerlijk stapeltje 'ouderwetsche' armoede".

Na een gezellige jaarvergadering van het Nederlands Genootschap van Bibliofielen in het Nationaal Militair Museum in Soest keerde ik huiswaarts met twee verschillende titels. Nummer 7 nam ik mee uit de doos met gratis (afgeschreven) boeken, catalogi e.d.

6. "Jaarboek van het Nederlands Genootschap van Bibliofielen 2018" (Amsterdam, 2018).

7. J.G.Th. Graesse: "Orbis latinus oder Verzeichnis der wichtigsten lateinischen Orts- und Ländernamen" (Berlin, 1909). "Der 'Orbis latinus' soll, wie sein Verfasser in Vorwort zur erster Auflage sagt, lediglich ein bequemes Handbuch zum Nachslagen für den Leser lateinischen geschriebener historischer und geographischer Werke, für den Literarhistoriker und Bibliographen, für den Archivar und Numismatiker sein". Handig naslagwerk voor mijn collectie oude drukken. Overigens een prijzig boekje. In Nederland wordt deze uitgave momenteel slechts één maal antiquarisch aangeboden voor € 75,- euro (excl. verzendkosten)!

Bij mijn tweede bezoek deze maand aan de Amsterdamse boekenmarkt op het Spui wist ik dat ik eerst even moest kijken bij antiquaar Max van Til. Die heeft kennelijk de bibliotheek van een fanatiek boekbinder gekocht want telkens vind ik daar nu stevig in linnen gebonden exemplaren van (schaarse) oude en nieuwe uitgaven (zie ook aanwinst 5 van deze maand).
Ditmaal kocht ik drie boekjes bij hem (8, 9 en 10) voor in totaal € 50,- euro.

8. A.J. van der Aa: "Geschied- en Aa(r)drijkskundige beschrijving van het Koninkrijk der Nederlanden en het groothertogdom Luxemburg" (Gorinchem, 1841). Interessante en antiquarisch zeldzame uitgave met een schat aan informatie over Nederland in het midden van de negentiende eeuw. Gebonden in een moderne bruinlinnen band met rugtitel.

9. "De oudeliedenzorg te Amsterdam" (Amsterdam, februari 1924). Uit de reeks 'Geschriften van den armenraad te Amsterdam' (nr. VIII). Brochure die gedetailleerde informatie geeft met tabellen en cijfers over de bejaardenzorg, -hofjes en -tehuizen begin 20ste eeuw. Past naadloos bij dit stapeltje 'ouderwetsche' armoede. Exemplaar uit de 'bibliotheek Dr. Abraham Kuyperstichting'.

10. P. Scheltema: "De IJzeren Kapel der Oude of Sint Nikolaas Kerk; eene bijdrage tot de geschiedenis der Stad Amsterdam" (Amsterdam, 1848). In eenvoudig 19de eeuws bandje uit de bibliotheek van 'Doctrina & Amicitia'. Een mooie aanvulling op de uitgaven die ik besprak in dit blog!

11. "WM" (Amsterdam, 2016). Afscheidsboek uitgegeven door het Rijksmuseum voor directeur WiM Pijbes. Oplage 1500 exemplaren, niet in de handel. Ontwerp Irma Boom. Een door Boom gesigneerd exemplaar, gekocht op de boekenmarkt in de Beethovenstraat bij antiquariaat Casanova Books (van Tom Nieuwenhuis) voor € 40,- euro. Zie mijn blog "Een moderne Midas in het antiquariaat".