Het jaar geboekt, april 2021

In de rubriek 'Het jaar geboekt' (zie tabblad bovenaan) houd ik bij wat ik gedurende het lopende jaar per maand bij elkaar verzamel. Na afloop van de maand verplaats ik de lijst met aanwinsten naar de startpagina c.q. homepage en geef ik 'de cijfers'. In de rubriek blijven de voorgaande maand(en) als hyperlink aanwezig. Raadpleeg dus regelmatig de nieuwe rubriek om te zien of er aanwinsten zijn bijgekomen (of wacht op het maandoverzicht).

April 2021; de cijfers...

Totaal aantal objecten: 20.
Gekocht: 18.
Gekregen: 2.

Totaal uitgegeven: € 262,86 euro (incl. verzendkosten).
Gedeeld door 18 is gemiddeld: € 14,60 euro per object.

Via Boekwinkeltjes: 14 (3, 4, 5, 6, 7.a., 7.b., 7.c., 8.a., 8.b., 8.c., 8.d., 8.e., 11, 13).

Via kringloopwinkel: 2 (10, 14).

Via Marktplaats: 2 (9, 12).

Modern: 2 (10, 14).
Marge & klein bibliofiel drukwerk: 2 (1, 2).

Old & rare: 16 (3, 4, 5, 6, 7.a., 7.b., 7.c., 8.a., 8.b., 8.c., 8.d., 8.e., 9, 11, 12, 13).

April 2021: de aanwinsten...

Van boekenvriend Jos Swiers (De Althea Pers) ontving ik de twee boekjes met Amsterdamse jeugdverhalen en kleurenillustraties van Johan Breuker. Van deze fraai vormgegeven bibliofiele uitgaven bestaan (van elk deel) 100 genummerde exemplaren. Ik ontving 'HC' exemplaren (beiden nr. 5 van 5).

1. J. Breuker: "De Straat" ('s-Gravenhage, 2021). Nummer 1 van: "Dwars door West". 

2. J. Breuker: "Rituelen" ('s-Gravenhage, 2021). Nummer 2 van: "Dwars door West".

Ik kocht een aantal uitgaven (3, 4, 5, 6, 7.a.) voor mijn deelcollectie m.b.t. (R.K.)boekcensuur waarover ik nog een blog zal schrijven. Het gaat om:

3. L. Kauling MSC: "Het kerkelijk boekenverbod" (Tilburg, 1920). Via Boekwinkeltjes voor

€ 11,92 euro (incl. verzendkosten).

4. E.A. de Boulogne: "Herderlijk onderrigt over het drukken van slechte boeken, voornamelijk over de nieuwe volledige werken van Voltaire en Rousseau" (Driehuis, z.j. [1995]).

Een marge-uitgave van de Augustijn pers, waarvan zestig genummerde exemplaren bestaan (dit is 'HC' exemplaar). Via Boekwinkeltjes voor € 14,50 euro (incl. verzendkosten).

5. C.A. Bouman: "Index en boekenwet" (Heemstede, 1940). Via Boekwinkeltjes voor € 14,40 euro (incl. verzendkosten).

6. S.D. van Veen: "De Index en de Boekencensuur in de Roomsch-Katholieke Kerk" ([z.p.] Baarn, 1905). Uit de serie "Kerk en Secte", Serie I, No. 5, No XI. Via Boekwinkeltjes voor € 19,90 euro (incl. verzendkosten).

Soms blijkt een bestelling meer te bevatten dan waarvoor je betaalt. In een uit elkaar liggend kartonnen bandje dat ik ontving zat niet één brochure maar drie verschillende! Ik heb ze gesepareerd (7.a., 7.b. en 7.c.) en elk van een groen handmarmeren omslag voorzien. Totaal betaalde ik hiervoor via Boekwinkeltjes € 36,45 euro (incl. verzendkosten).

7.a. J.H. van Franckenberg (1726-1804): "Herderlyk sermoen tegen het leezen der kwaede boeken door zyne Eminentie den Kardinael Van Franckenberg en Schellendorff, aertbisschop van Mechelen, primaet der Nederlanden enz, enz." (Brugge, 1822). 

7.b. [J.G. le Sage ten Broek]: "Over de opvoeding" ('s-Gravenhage, 1822).

7.c. "Over den zelfmoord"  ('s-Gravenhage, 1824).

Tot mijn grote verrassing dook er bij Boekwinkeltjes een zeldzaam convoluut op van 'Van Klaveren's Geïllustreerde Volksbibliotheek van het geslachtsleven' (totaal 25 deeltjes in 5 series), met alle vijf de deeltjes van de tweede (meest pikante) serie: "Het negatieve Geslachtsleven" (Amsterdam z.j. [1903/1904]). Het gaat om:

8.a. W. Siegert: "De Onanie".

8.b. P. Mantegazza: "Het onvermogen".

8.c. P. Mantegazza: "De onvruchtbaarheid en de kunst van de voortplanting".

8.d. H. Schröder: "De nieuwste middelen ter voorkoming van zwangerschap". 

8.e. A.J.B. Parent-Duchatelet: "De geheime en openbare prostitutie".

Allemaal onderwerpen die ik verzamel en al eens eerder in mijn blog behandelde en geen van de vijf uitgaven zit nog in mijn collectie. Met enige gretigheid gekocht voor € 68,84 euro (incl. verzendkosten). Over deze uitgaven schreef ik in: "Vijf 'vieze boekjes'".

9.  J.P. Tuyt: "Middelenboekje voor geboorteregeling" (Rotterdam, 1936). Van deze uitgave van de Nieuw-Malthusiaanse Bond had ik al twee exemplaren waaronder deze maar in dit geval zat er iets heel zeldzaams en bijzonders bij, nl. een "Gebruiksaanwijzing voor het Kondoom (Preservativium Penis)". Gekocht via Marktplaats voor € 20,- euro (incl. verzendkosten). Vele honderdduizenden moeten daarvan gedrukt en verspreid zijn, maar vermoedelijk is dit het enige bewaard gebleven exemplaar! Binnenkort meer over het 'kondoom' in een apart blog!

10. N. van der Sijs: "Calendarium van de Nederlandse taal" (Den Haag, 2006). Kringloopvondst voor € 1,75 euro, en dat is geen geld voor dit fraaie boek van Nederlands historisch taalkundige Nicoline!

11. F. Koning: "Geboorteregeling. Het toepassen van periodieke onthouding en het gebruik van voorbehoedsmiddelen ter voorkoming van zwangerschap" (z.p., z.j. [na. 1948]). Gekocht via Boekwinkeltjes voor € 13,85 euro (incl. verzendkosten).

12. H. Mohrmann: "Toespraak tot de Protestantsche Gevangenen in de cellulaire gevangenis te Amsterdam op 3 oktober 1875, ter herinnering aan haar vijf-en-twintigjarig bestaan..." (Amsterdam, 1875. Uitgave 'niet in den handel' en daarom moeilijk te vinden (maar hier in te zien). Exemplaar uit de voormalige bibliotheek der commissie van administratie over de Gevangenissen te Leeuwarden. Gekocht via Marktplaats voor € 39,88 euro (incl. verzendkosten). 

13. "Kerkelyke Middelen ter beteugeling van zedenloosheid, en bevoordering van stichting en goede zeden by de Hervormde Gemeenten, onder het Resort der Christelyke Synodus van Zuid-Holland" (Den Haag, 1802). Kerk, zeden en zedeloosheid; een onderwerp dat mij interesseert! Gekocht via Boekwinkeltjes voor € 17,87 euro (incl. verzendkosten) en inmiddels voorzien van een groen handmarmer omslag.

14. H. van der Sloot: "Het Echte Schiedamsche jeneverboek" (Ter Aar, 1987). Bijzondere band van heel dun koper (jeneverketelverpakking!). Leuk voor mijn bescheiden (jenever)verzameling, waarover ik schreef in: "Wat kost een kleine collectie?". Kringloopvondst voor € 3,50 euro.

Vijf 'vieze boekjes'

In de tweede helft van de negentiende eeuw stond de Amsterdamse uitgever en boekverkoper Albert van Klaveren (1849-1891) bekend om zijn 'vieze boekjes'. Van Klaveren's veelomvattend fonds bevatte niet alleen 'realistische romans' (erotische lectuur) maar ook een hele trits aan pseudo populair-geneeskundige boek- en plaatwerken. Daarin draaide het vooral om de beeldende 'zinnenprikkelende' beschrijvingen die destijds (toen zelfs ontblote damesenkels nog voor blozende wangen zorgden) als uiterst pikant werden ervaren. Vele tienduizenden moeten er zijn verkocht.

Nop Maas verhaalt uitvoerig over hem in zijn onvolprezen boek: "Seks!... in de negentiende eeuw" (Nijmegen, 2006) en schreef: "Helaas zijn van een behoorlijk deel van zijn uitgaven geen exemplaren meer terug te vinden. Bezitters van de werken zullen ze in een aantal gevallen vernietigd hebben voor hun dood, en anders zullen weduwen en andere nabestaanden de reputatie van de overledene hebben beschermd door het belastende papier aan de vlammen prijs te geven, De vermelding in een catalogus van Van Klaveren is soms het enige spoor dat van een boek rest" (blz. 148). De naam 'Van Klaveren' werd welhaast synoniem voor het genre en tot ver na zijn dood verschenen er uitgaven onder zijn naam. Dat kwam omdat de ondernemende Amsterdamse boekhandelaar Dirk Buys Dz. na het overlijden van Van Klaveren de bedrijfsnaam evenals een groot deel van het fonds had overgenomen van zijn weduwe. Daaronder bevond zich ook 'Van Klaveren's Geïllustreerde Volksbibliotheek van het geslachtsleven'.

Uit krantenadvertenties blijkt dat deze serie in 1903/1904 op de markt verscheen. Uiteindelijk zouden de volgende vijf thema's verschijnen: I: "Het normale Geslachtsleven", II. "Het negatieve Geslachtsleven", III. "Organische ziekten van het Geslachtsleven", IV. "Zielsziekten van het Geslachtsleven" en V. "Afwijkingen van het geslachtsleven". Elk thema telde vijf boekjes van 25 cent per stuk.

Enkele weken geleden dook er plotseling op Boekwinkeltjes een compleet ingebonden setje op van: "Het negatieve Geslachtsleven". Ik hapte meteen toe want ik verzamel al sinds lange tijd de pikante onderwerpen die hierin worden behandeld, zoals u kunt lezen in mijn blogs: "De 'Z' van Zelfbewaring (Zelfbesmetting en Zelfbevlekking)" en "Vrouwenbeschutting", maar bovendien had ik nog geen van deze titels in mijn collectie. 

Het convoluut dat ik kocht werd gebonden in halflinnen band met gemarmerde platten en bevat de volgende titels:

1. W. Siegert: "De Onanie". Door W(ilhelm) Siegert, 'naar den 2en druk uit het Hoogduitsch'. Hoogstwaarschijnlijk gaat het om: "Die Unkeuschheit, ihre Ursachen, Folgen und wirksame Bekämpfung: Heilung de Onanie und ihrer Folgen" (Berlin, 1896).

2. P. Mantegazza (1831-1910): "Het onvermogen". Bevat als aanhangsel (blz. 57-60): "De oorzaken van het onvermogen en zijn geneeswijze. Fragment uit 'El Ktab' door Paul Régla". Daarna volgen twee bladzijden met uitgeversreclame. 

3. P. Mantegazza: "De onvruchtbaarheid en de kunst van de voortplanting". 

4. H. Schröder: "De nieuwste middelen ter voorkoming van zwangerschap". Bevat een aanhangsel (blz. 62-70) met de nieuwste ontwikkelingen op dit gebied zoals "de atakos van dr. Justus" (Justus von Liebig) inclusief aan het eind twee pagina's met een geïllustreerde beschrijving van voorbehoedsmiddelen die de firma L. Pool & Zonen in Amsterdam kon leveren. 

De tekst is identiek aan het derde (en grootste) gedeelte van de brochure van dr. Edw. Smithson: "De toepassing der voorbehoedmiddelen met afbeeldingen ter voorkoming v. zwangerschap, overbevolking en hoe haar te voorkomen" (uitgegeven door C.J. Koster Azn., Amsterdam, 12de druk, z.j. [1929]). Ook de voorbehoedsmiddelen (van de firma L. Pool & Zonen) zijn, zonder prijzen of beschrijving, overgenomen en staan verspreid door de tekst.

5. A.J.B. Parent-Duchatelet (1790-1836): "De geheime en openbare prostitutie".

Anders dan de krantenadvertenties deden voorkomen (en zoals ik al schreef) ging het natuurlijk niet om serieuze populairwetenschappelijke medische uitgaven. Wie daarover nog in twijfel mocht verkeren werd in andere krantenartikelen al gauw uit de droom geholpen. Zo schreef ene 'Arts': "Deze serie van boekjes, beschrijvend het geslachtsleven en al wat hier aan vast zit, een druppel uit de stroom van literatuur het geslachtelijk leven behandelend, behoort allerminst tot aanbevelenswaardige lectuur. Van de vroegere ongezonde opvatting om kinderen en ouderen onkundig te laten over alles wat samenhangt met de geboorte, het geslachtsleven, en de veelvuldig voorkomende afwijkingen, zijn wij thans gekomen tot het andere uiterste, dat Jan en alleman zich gerechtigd acht over deze moeilijke onderwerpen te schrijven. En wanneer de titel bevat de zelfstandige naamwoorden: huwelijksleven, onanie, geslachtsleven, enz. dan heeft de uitgever de vrij grote zekerheid dat het boekje vlot verkocht zal worden. En van deze zekerheid wordt maar al te gretig gebruik gemaakt om onder het mom van door 'goede' voorlichting de menschheid van den kwaden weg af te houden, boeken aan den man te brengen, welke door griezeligheden en verhalen van uitspattingen op geslachtelijk gebied met graagte gelezen worden. De boekjes door v. Klaveren uitgegeven bevatten deels ontleedkundige beschrijvingen, voor de gewone menschen niet te begrijpen door veel vreemde namen en daarbij vaak onjuiste, deels voorstellingen, raadgevingen en beschrijvingen waarvan de eene al onjuister en onzinniger is dan de andere. Daartusschen zijn weer gedeelten die goed en frisch geschreven zijn, en dit maakt de lezing zoo gevaarlijk, daar de lezer getroffen door juiste opmerkingen, de rest voor zoete koek slikt. Dan komt daar nog bij dat de uitgever zich veroorlooft uit de werken van Mantegazza hier en daar wat bijeen te zamelen, en die gedeelten welke uit een opvoedkundig oogpunt minder geschikt zijn. Wij moeten dus den arbeiders raden hun geld beter te besteden" (Het volk; dagblad voor de arbeiderspartij, 19-11-1903).

Ook in de onlangs verschenen publicatie van Bert Sliggers: "De zedeloze jaren 30.

De gebroeders Taurel en de handel in erotica" (Amsterdam, 2020) komt deze serie ter sprake. Sliggers schreef: "Veel van deze werkjes goten een wetenschappelijk sausje over verhalen die weinig voorlichtend bedoeld waren. Zo las men in 'De geheime en openbare prostitutie' van A.J.B. Parent-Duchatelet uit 1903 dat ter bevordering van de zedelijkheid eerst de walgelijke misstanden moesten worden blootgelegd om de sluier op te lichten die de vreselijke praktijken had toegedekt. Daarom diende de lezer geïnformeerd te worden over de zwaarlijvigheid van sommige prostituees, de verandering van hun stem en 'de staat van haar aars'. De inhoud van dergelijke boekjes kon wedijveren met een zedeloze roman" (blz. 87/88).

In een krantenadvertentie van maart 1904 pochte de uitgever dat er al 10.000 delen van 'Van Klaveren's Geïllustreerde Volksbibliotheek van het geslachtsleven' over de toonbank waren gegaan. Wie allemaal kocht en las die viezigheid? "Ge begrijpt, m'n goede menschen, dat de lui die zulke boekjes koopen, jonge lui bijvoorbeeld, dit uitsluitend doen uit wetenschappelijke belangstelling. Ge begrijpt dat men de hééle serie koopt, de geheele Volksbibliotheek -

(V ò l k s b i b l i o t h e e k! verstaat ge?) - alleen om zich te ontwikkelen, en niet uit vuile, met opzet aangewakkerde nieuwsgierigheid naar wat er laags, en verrots, en ellendigs, en hartverscheurends door ongelukkige gedegenereerde menschenkinderen wordt gedaan.

Gij begrijpt dat 'Het Ziekelijk geslachtsleven voor de rechtbank' en de 'Vruchtafdrijving' niet door jonge meisjes gekocht wordt, of door jeugdigen knapen die er verkeerde gewoonten door aannemen... of erger. Ge begrijpt dat oude wellustelingen niet zwelgen in No.2 van die edele Vierde serie ('De pederastie en het saphisme') Dit begrijpt ge toch, niet waar??" (Het nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië, 1-10-1904). 

Ja, wij begrijpen het maar al te goed!

Het jaar geboekt, maart 2021

In de rubriek 'Het jaar geboekt' (zie tabblad bovenaan) houd ik bij wat ik gedurende het lopende jaar per maand bij elkaar verzamel. Na afloop van de maand verplaats ik de lijst met aanwinsten naar de startpagina c.q. homepage en geef ik 'de cijfers'. In de rubriek blijven de voorgaande maand(en) als hyperlink aanwezig. Raadpleeg dus regelmatig de nieuwe rubriek om te zien of er aanwinsten zijn bijgekomen (of wacht op het maandoverzicht).

Maart 2021; de cijfers...

Totaal aantal objecten: 9.
Gekocht: 8.
Gekregen: 1.

Totaal uitgegeven: € 208,39 euro (incl. verzendkosten).
Gedeeld door 8 is gemiddeld: € 26,05 euro per object.

Via Boekwinkeltjes: 3 (1, 2, 3).

Via kringloopwinkel: 3 (7, 8, 9).

Via Bol.com: 2 (5, 6).

Modern: 4 (5, 6, 7, 8).

Old & rare: 5 (1, 2, 3, 4, 9).

Maart 2021: de aanwinsten...

1. F. Somner Merryweather: "Bibliomania in the Middle Ages. Or, Sketches of Bookworms - Collectors, Bible Students - Scribes - and Illuminators, from the Anglo Saxon and Norman Periods, to the Introduction of Printing Into England; with Anecdotes, Illustrating the History of the Monastic Libraries of Great Britain, in the Olden Times" (London, 1849). Eerste editie van dit interessante (vaak herdrukte) werk in zijn originele blindgestempelde linnen  band. Gekocht bij antiquariaat Grimbergen in Lisse voor een vriendenprijsje van € 55,- euro (incl. verzendkosten). Dit boek evenals nr. 2 gebruikte ik voor mijn blog: "De Bibliomanie geboekstaafd".

2. L. Bollioud-Mermet: "De la Bibliomanie" (Paris, 1866). De eerste druk verscheen in 1761. Bollioud-Mermet richt zich tot de 18e-eeuwse bibliomaan, die zich vaak ontpopt als een bibliotaaf en uitsluitend boeken stapelt. Zijn boekenliefde beperkt zich tot het boek als (luxe) object en hij gebruikt zijn boeken en zijn bibliotheek niet als van bron van kennis.

Eén van de 150 exemplaren op vergé papier (ik kocht nr. 127) van de herdruk van dit pamflet (tweede oplage), gebonden in rood leer met gemarmerde schutbladen en vergulde kopsnede. Zowel de eerste als de beide oplagen van de tweede druk zijn vrij zeldzaam. Gekocht via Boekwinkeltjes voor een luttele € 55,- euro (incl. verzendkosten).

3. [J.A. Jochems]: "Catalogus van de boekwerken, pamfletten enz. behoorende aan de historische verzameling der schutterij te Amsterdam" (Amsterdam, 1890). Plus de supplement-catalogus (Amsterdam, 1894) en de tweede supplement-catalogus (Amsterdam, 1903). Mooie aanvulling op de serie boeken die al in mijn bibliotheek staat van schutterij-chroniqueur J.A. Jochems: "Amsterdams Oude Burgervendels (schutterij) 1580-1795" (Amsterdam, 1888), "Gewapende Burgermacht te Amsterdam (schutterij) 1580-1795" (Amsterdam, 1890) en "Beschrijving der Prenten van de Historische Verzameling der Schutterij te Amsterdam" (Amsterdam, 1892). Gekregen van een boekenvriend.

4. "Reglement ter verdere Verveening, Bedijking en Droogmaking van den

Schinkelpolder onder Aalsmeer" (Amsterdam, 1819). Uiterst zeldzame brochure (26 blz.) over deze voormalige polder (drooggemalen in 1858) ten westen van Bovenkerk (gemeente Amstelveen), die nu deel uitmaakt van het zuidelijke deel van het Amsterdamse Bos en precies in het midden doorsneden wordt door de Bosrandweg. Mooie aanvulling op mijn collectie polderreglementen en brochures waarover ik ook al schreef in "Watermanagement". Gekocht via Boekwinkeltjes voor € 38,84 (incl. verzendkosten).

Sinds lange tijd kocht ik ook weer eens twee spiksplinternieuwe uitgaven voor bij elkaar

€ 49,80 euro. Het gaat om:

5. B. Sliggers: "De zedeloze jaren dertig. De gebroeders Taurel en de handel in erotica" (Amsterdam, 2021). Oude erotica heeft mijn warme belangstelling en ik schreef er al eerder over op mijn blog. Het boek van Sliggers is mooi te gebruiken als naslagwerk en leidraad bij de zoektocht naar vooroorlogse 'vieze boekjes'.

6. G. Broek: "Uitschot in uniform. De WA 1932-1945" (Amsterdam, 2021). Lang geleden sprak ik met de auteur die toen werkte aan zijn (dit) proefschrift. Mijn grootvader is namelijk luitenant geweest bij de (eerste) WA, wachtmeester WA Amsterdam-Zuid en secretaris van de afdeling Amsterdam.

Op vrijdag 26 maart had ik om 10.00 uur een afspraak. Niet met mijn huis- of tandarts maar met de lokale kringloopwinkel. Zo gaat dat in coronatijd! Gedurende een tijdsblok van één uur mocht ik - voor het eerst sinds maanden - langs overvolle boekenkasten grazen.

Ik nam de volgende drie uitgaven mee voor in totaal € 8,75 euro.

7. G. Wassink e.a.: "Honderd jaar heren van de reiniging" (Arnhem, 2007). Jubileumboek van de Nederlandse Vereniging van Reinigingsdirecteuren (NVRD). Het onderwerp afval en (gemeente)reiniging heeft mijn belangstelling en ik schreef er al eerder over in: "Vuilnis, vuilverwerking en verzamelen".

8. N. Bakker e.a.: "200 jaar kaarten maken in beeld 1815-2015" (Apeldoorn, 2015). Jubileumuitgave van de dienst voor het Kadaster en openbare registers. 

9. "Spectrum, Romulus, Lutetia, Romanee, Open Kapitalen, Bembo, Perpetua, Times, Baskerville, Bodoni, Falstaff, Cheops, Gill, Spartan, Marina, Bavo, Houtsnee". Letterproef van de Lettergieterij Enschedé en Zonen ([z.p./z.j.] Haarlem, 1959). De catalogus werd ontworpen door Bram de Does (1934-2015). Ik ben weliswaar geen hardcore verzamelaar van (Nederlandse) letterproeven maar voor een paar luttele euro's nam ik deze toch maar mee.