What's in a name?

Na vier nachten werken heb ik vaak maar weinig puf om iets meer te doen dan wat onderuitgezakt aan mijn bureau te snuffelen en sneupen op het internet. Zodoende struikelde ik ditmaal over een forse losse ets (53.1 cm. x 49.6 cm.) die ik wel eens eerder heb gezien en toen te koop werd aangeboden voor vijftig euro. Na een bod van vijftien euro, vroeg en kreeg de eigenaar van mij uiteindelijk vijfentwintig euro.
Nog voordat de koop gesloten is draait hier de onderzoeksmachine al op volle toeren.
Wat koop ik eigenlijk en valt er een interessant verhaal te vertellen over het verworven boek, de prent, het object van mijn begeerte? Vaak heb ik dan al een concept blog geschreven ruim voordat mijn nieuwe aanwinst in huis is. Zo ook ditmaal.

De prent (op folioformaat) waarop mijn oog viel is niet een portret noch een historieprent of topografische afbeelding. Neen, het is een naam en wel van Hendrik Hooft Danielsz. (1716-1794), die maar liefst acht maal burgemeester was van Amsterdam. Hooft's politieke en publieke optreden in de roerige Patriottentijd rond 1787 maakten hem tot een charismatische figuur. Geen enkele andere Amsterdamse burgemeester voor of na hem heeft zoveel dichters geïnspireerd tot hoogdravende en gezwollen lofdichten en geen ander dan Hooft is zo dikwijls getekend en gegraveerd. Ik heb al eens eerder over hem geschreven in: "Krullenbol".

Behalve het sierlijk gekalligrafeerde 'Henrik Hooft Danielsz.' zien we een sierkader met vier medaillons. Om dat sierkader zit een lint gevlochten waarop staat (vanaf het portret boven met de klok mee):

"Dit is het Beeld
van Vader Hooft'
die, Schoon voor 't oog
Schijnt uitgedooft,
zal eenmaal
Triumpheren.
Wij wenschen, na
de Tijd, en uur
dat hij met Vred'
in Amstels muur
gelukkig
weer zal keeren"

De vier medaillons vertonen (boven) het portret van 'vader Hooft', rechts het aanbieden van het smeekschrift der Edelen op 5 april 1566 aan landvoogdes Margaretha van Parma (1522-1586) met op de voorgrond Hendrik van Brederode (1531-1568), onderaan een allegorisch stilleven met fasces, een vrijheidshoed en het familiewapen Hooft. Links, tenslotte, de afbeelding van de Bataafse Opstand (69/70 na Chr.) met op de voorgrond Julius Civilis
(25-?) met haarmandje. De symboliek spreekt voor zich. De kunstenaar stelt Hooft op gelijke hoogte met Civilis en Brederode. Ook zij waren immers opgestaan tegen hun hoogste gezagsdrager. Ook zij hadden zich in dienst gesteld van het volk om te vechten voor meer rechten en vrijheden.

De losse ets, die niet voorkomt in Frederik Muller 'Nederlandse Historieplaten', heeft nooit als illustratie in een boek gezeten. Het was meer een politiek affiche dat bij de Amsterdamse patriot (die het kon betalen) aan de muur zal hebben gehangen. De afbeelding is verder niet voorzien van een onderschrift en ook niet gesigneerd door de kunstenaar (fecit, delineavit of scripsit). Dat laatste was na de Pruisische inval en daaropvolgende Oranjerestauratie, eind 1787, maar beter ook want ingegooide ruiten door Oranjegepeupel en vervolging lagen op de loer.
Behalve in het Amsterdamse stadsarchief bevindt zich ook een exemplaar in de collectie van het Rijksmuseum (RP-P-1905-2924) waarbij wordt opgemerkt dat deze afbeelding mogelijk werd vervaardigd naar aanleiding van Hooft's ontslag als burgemeester op 27 november 1787.
Daar kan ik me - gezien de tekst op de boven aangehaalde banderol - goed in vinden.
Daarentegen kan ik de toeschrijving aan de prentenmaker Antonie Zürcher (1755-1835) niet goed plaatsen. Op welke gronden dan? Weliswaar zijn er van hem ook kunstig gegraveerde kalligrafische etsen bekend maar die lijken qua gebruikte ornamentiek toch niet echt op mijn nieuwe aanwinst (*).

Toen ik vervolgens verder zocht in de collectie van het Rijksmuseum vielen mij twee dingen op. Ten eerste dat alle vergelijkbare kalligrafische prenten eind achttiende eeuw zijn gemaakt door slechts enkele kunstenaars: Cornelis van Baarsel (1761-1826), Barent de Bakker (ca. 1762-1804) en Leonard Joseph/Jozef Ferrier (1726- 1801(?)).
De laatste was een Vlaamse zilversmid die in de zestiger jaren van de achttiende eeuw bankroet ging en vervolgens op andere manieren aan zijn brood probeerde te komen (Uitvoerige informatie over hem is te vinden in K.G. Saur: "Allgemeines Künstlerlexikon. Die Bildenden Künstler aller Zeiten und Völker" (München-Leipzig 1992, band 39).
Ten tweede dat binnen het genre de gekalligrafeerde naam van Hendrik Hooft Danielsz. uniek is omdat die het enige voorbeeld is van een persoonsnaam die op deze wijze werd vereeuwigd. Alle andere kalligrafische prenten vallen in de categorie 'spreuken voor aan de muur'. Is er nog een contemporain Orangistisch voorbeeld te vinden, al dan niet met zijn opponent, stadhouder Willem V van Oranje-Nassau (1748-1806), zo vroeg ik mij af?
Zeker wel, en toen deed ik een ontdekking!

Bij "De vreede tusschen 's Lands Staaten en Prins Willem den vijfde", waaronder staat "Gegraveerd naar d'Originele Teekening van den uitmuntenden Pennekonst schrijver L:J:Ferrier..." (Frederik Muller 'Nederlandse Historieplaten', nr. 4983) valt direct de identieke sierrand op, met medaillons en lint (zonder tekst).
Ook de grote gelijkenis tussen de sierletters 'D' is opvallend. En als we vervolgens kijken naar een andere kalligrafische prent die wel door Ferrier werd gesigneerd: "Liefde tot het Vaderland, baard Eendragt." (Frederik Muller 'Nederlandse Historieplaten', nr. 4982), dan zien we dat de letters 'Eendragt' bijna eenzelfde versiering hebben als 'Henrik' in mijn nieuwe aanwinst. De conclusie lijkt mij voor de hand liggend.
De kalligrafische prent van Hendrik Hooft Danielsz. is van Leonard Joseph Ferrier of gekopieerd en geëtst naar zijn voorbeeld.

(*) Inmiddels is deze toeschrijving aangepast. Via de email ontving ik het volgende bericht: "De (mogelijke) toeschrijving aan Zürcher was gebaseerd op een ander exemplaar van dezelfde prent in de collectie Atlas van Stolk. We zijn het echter met u eens dat de toeschrijving aan Ferrier passender is. We hebben de toeschrijving daarom gewijzigd in onze database en de verwijzing naar uw blogpost opgenomen".

Twitter #BookCoverChallenge

Do you have a Twitter account? I do (@Perkamentusblog), and recently I was invited by Helwi Blom (@HelwiB) to participate in the #Book CoverChallenge. I did Tweet a book cover every day (for 7 days) of a book that means something to me. You want to know why I did choose a particular book? Here they are again with a short comment and this time it's not about rarity or value, it's about emotions and memories.

Day I (30 January), I invited @fzwaan to participate in the challenge.

J.W. Watson: "Dinosaurs and Other Prehistoric Reptiles" (London, 1966).

I was just eight years old and received this book from my grandparents as a Christmas gift in 1969. I was crazy about dinosaurs and fossils and wanted to be an archaeologist! Of course I couldn't read English at that time so my grandfather wrote on every page in Dutch a short translation of the text below the beautiful illustrations by Rudolph F. Zallinger. I remember that I gave my first lecture with this book at primary school. My teacher was so impressed that I had to do it all over again in another higher class. Just a common book without any real economical value but very, very dear to me.

Day II (31 January). I invited @PaulHAMabels to participate in the challenge.

J. Wagenaar: "Amsterdam, in zyne opkomst, aanwas, geschiedenissen, voorregten, koophandel, gebouwen, kerkenstaat, schoolen, schutterye, gilden en regeeringe" (Amsterdam, 1760-1767).

My first old prints I bought at the Oudemanhuispoort (read this English blog!). These first acquisitions were separated book illustrations from publications by Jan Wagenaar (1709-1773), an eighteenth century Dutch historian. His history of Amsterdam (three parts, the fourth published by other historians many years after his death) is still very useful and famous. Since 2009 I am the proud owner of this splendid copy, bound in contemporary vellum. In the meantime I have become an avid collector of books by my 'book shelf hero' Jan Wagenaar. Read my blog post (in Dutch) about his rare obituary ("Een uitzonderlijk doodsbericht") and about a precious dedication copy I recently bought ("Idolatrie").
By the way... the first old book I bought from my pocket money was around 1976 and was a copy of number 13 (January 2019 acquisitions).

Day III (1 February). I invited @KimHeijdenrijk to participate in the challenge.


Ivans (J. van Schevichaven): "De man uit Frankrijk" (Utrecht, 1976).

My grandfather, an intellectual and avid reader, collected detective stories. He especially liked Simenon's 'Maigret'. On one of my occasional visits, more than fourty years ago, he showed me some new detective pockets he bought by Ivans (1866-1935), one of the first Dutch detective writers.
The "The man from France" (translated in English in 1921) was the first in a series of fifteen reissues published by Bruna between 1973 an 1980. Main characters are the English detective Geoffrey Gill and his Dutch sidekick mr. Willy Hendriks ('à la Holmes and Watson'!). Their adventures and the mysteries they encounter (and solve) all take place in Europe around the first World War. After I read "The man from France" I was hooked. When my grandfather died most of his books were given to a retirement home, but I kept all Ivans pockets as a sweet memory and I still reread them. Of course, being a bibliophile, I also have the original editions in my private library.

Day IV (2 February). I invited @Reindst to participate in the challenge.

dr. A Doedens, L. Mulder en A.C. Bijsmans: "Het dagboek van Sir Matthew Decker. Een Nederlandse Engelsman over Nederland in 1748 en een overzicht van de buitens in de 18de eeuw" (Baarn, 1987).

A long time ago I studied History and Dutch language at the V.L.V.U. in Amsterdam (to become a teacher at high school). This is my 'BEd', bachelor thesis (my 'promotor' was dr. A Doedens who had a publishing contract with Bosch en Keuning, together with the history teacher L. Mulder).
I discovered and translated "The Diary of Sir Matthew Decker" in Dutch and did most of the historical research (Decker was of Dutch descent, born in Amsterdam). At that time, in 1987, my thesis was the first V.L.V.U-bachelor study commercially published, and I'm still very proud of it. It is also the starting point for my love of research in historical archives (and collecting ephemera like this and these).

Day V (3 February). I invited @Loswerkman to participate in the challenge.

S. van der Werff en S.H. Woudsma: "Wat het hunebed vertelde" (Groningen, 1959).

I read this book at primary school around the age of nine. It made a profound impression on me and for thirty years (in a time without internet) I searched to find a copy. Finally, I found them (part A and B) in an abandoned school building.
The story starts with the friendship between a Roman and a Teuton boy. A noble man in the middle ages finds the account of their friendship written on parchment many centuries later. As a memento he makes five friendship rings and gives them to his children. "Wat het hunebed vertelde" ('What the megalith told') is the story of these five rings and their owners through history and time (and in the end the rings come together in one family again). I think this story is what made me an antiquarian. I can 'feel' the time that passed since an object was made and can connect with the story behind it. Just fascinating!

Day VI (4 February). I invited @ShahnilaShafiq to participate in the challenge.

"Thunderbirds album. Zomer 1966" (z.p. [Leiden], 1966).

Besides collecting (and reading) books I very much love watching science fiction movies!
I think my love for this movie genre started when I was around ten years old with TV Series like 'Batman', 'Thunderbirds' and 'Captain Scarlet and the Mysterons'. I still remember that I had a lot of books, postcards and Dinky Toys relating to these popular TV Series. In the course of time my interest shifted and my Sci-Fi collection disappeared. I started to buy and to collect again some old Thunderbirds memories (comic books and postcards) around 1985. It is not a focus point of my bibliophilia anymore but I'm glad to have them back again as I wrote in "Herinneringen kopen" ('Buying memories').

Day VII (5 February). I invited one of my Twitter followers to volunteer and @MattijsGlas took up the challenge.

J.R.R. Tolkien:"In de ban van de ring" (Utrecht, 1997).

I remember that my father borrowed me his 'Prisma' copies (three parts) of this famous fantasy book when I was around 20 years old. I rarely buy or read fiction, but "The Lord of the Rings" is one of the classics that I like to reread every once in a while. Twenty years ago I bought my own copy (on the right). Of course I saw the movies made many years later by Peter Jackson (and I quite liked them). The world's first translation of "The Lord of the Rings" appeared in the Dutch language in 1956/57. 
As a bibliophile I still fancy a first edition with dust jacket in Dutch, but they are quite expensive. Patience my precious dear, patience...

Did you enjoy this English blog post? Look here for some more!

Het jaar geboekt, januari 2019

In de rubriek 'Het jaar geboekt' (zie tabblad bovenaan) houd ik bij wat ik gedurende het lopende jaar per maand bij elkaar verzamel. Na afloop van de maand verplaats ik de lijst met aanwinsten naar de startpagina c.q. homepage en geef ik 'de cijfers'. In de rubriek blijven de voorgaande maand(en) als hyperlink aanwezig. Raadpleeg dus regelmatig de nieuwe rubriek om te zien of er aanwinsten zijn bijgekomen (of wacht op het maandoverzicht).

Januari 2019; de cijfers...

Totaal aantal objecten: 13.
Gekocht: 13.

Totaal uitgegeven: € 225,79 euro (incl. verzendkosten).
Gedeeld door 13 is gemiddeld: € 17,37 euro per object.

Via Boekwinkeltjes: 2 (3, 4).
Via kringloopwinkel: 7 (1, 2, 5, 6, 7, 9, 10).
Via Marktplaats: 3 (8, 11, 12).
Via Catawiki: 1 (13).

Modern: 6 (1, 2, 5, 6, 7, 9).
Old & rare: 7 (3, 4, 8, 10, 11, 12, 13).

Januari 2019: de aanwinsten...

Het jaar is nog geen week oud of mijn eerst kringloopvondsten (1 en 2) zijn al binnen!

1. "Amsterdam is vol verhalen" (Amsterdam, 2008). Voor € 0,50 eurocent en vreemd genoeg niet te vinden op Boekwinkeltjes! Uitgave ter gelegenheid van Amsterdam Wereldboekenstad, 23 april 2008 t/m 22 april 2009. Ik herinner me vooral nog de grote boekenmarkt die er toen was!

2. K. Woudt & W. Nieuwenhuys: "Honderd jaar Verkade 1886-1986" (Zaandam, 1986). Gekocht voor € 2,- euro. Er zitten twee losse krantenknipsels bij over de bekende Verkade-albums en dat is precies waarmee ik de Verkade-koekjes associeer.
Uiteraard is er een hoofdstuk aan deze albums gewijd (blz. 76 t/m blz. 81) waarvoor nog steeds verzamelaars zijn.

Via Boekwinkeltjes kwam ik op het spoor van twee zeldzame uitgaven (3 en 4) van J.D. Dijk die in Groningen een winkel in feestartikelen had. Meer hierover in "Gronings toostenboek". Het gaat om:

3. "Toostenboek voor bruiloften en partijen tevens een handleiding voor ceremoniemeesters" (Groningen, ([z.j.] 19..). Gekocht voor € 14,65 euro (incl. verzendkosten) bij antiquariaat De Beschte in Wageningen.

4. "Nieuw toostenboek voor bruiloften en partijen tevens een handleiding voor ceremonie-
meesters" (Groningen, ([z.j.] 1931). Gekocht voor € 13,32 euro (incl. verzendkosten) bij antiquariaat Kas Cornelis in Amsterdam.

Een tweede strooptocht in mijn kringloop leverde drie publicaties op (5, 6 en 7) voor bij elkaar  € 4,- euro.

5. P. Broos & G. Moolenaar: "De zeven sacramenten" (Helmond, 1954). Aanvulling op het catechismusonderwijs aan de jeugd. Overvloedig geïllustreerd met zwart/wit foto's die een prachtig gedateerd beeld geven vlak voordat de ontkerkelijking en massale leegloop van kerken toesloeg.

6. R. Gloudemans: "Een bouwhistorische waardenkaart voor de stadskern van Amsterdam" (Amsterdam, 2008). Publicatiereeks Amsterdamse Monumenten 1. Inventarisatie van de belangrijkste waardevolle gebieden op het gebied van archeologie en monumenten in de Amsterdamse binnenstad (met tien kaarten). Voor mijn collectie geschiedenis van Amsterdam.

7. S. Bakker & A-L Haag: "Watergraafsmeer" (Amsterdam, 2004). Dit is het derde deel in de serie 'Monumenten/welstandsbeleid voor de historische bebouwing en stedenbouw in stadsdeel Oost/Watergraafsmeer'. Deel 1 en 2 behandelde het gedeelte tussen Singelgracht, Amstel, Ringvaart en spoordijk. Deel 3 gaat dus over de Watergraafsmeer maar bevat ook een herziening en samenvatting van de eerste twee delen. Met achterin een CD met kadastrale plattegronden. De Watergraafsmeer is mijn geboortegrond en ik ben altijd zeer geïnteresseerd in de geschiedenis van dit stadsdeel.

8. "Wat moet de Jongeling en de Man weten?" ([z.p.], [z.j.])  Boven de titel: "Waarschuwing aan de mannen!". Zeldzame brochure met reclame voor anticonceptiemiddelen. Gekocht via Marktplaats voor € 21,65 euro (incl. verzendkosten). Voor mijn collectie prijscouranten/brochures op dat gebied. Lees mijn blog: "Vrouwenbeschutting".

9. "Verliefd Verloofd Getrouwd. Huwelijksgebruiken in Vlaanderen en Wallonië vroeger en nu" (Brussel, 1988). Luxe editie van de catalogus bij de tentoonstelling van 19 februari tot 1 mei 1988. Kringloopvondst voor € 1,75 euro.

10. W. Heeroma: "Cornelis Dito 'De held in stormgevaar'. eenige voorvallen uit zijn leven opnieuw verhaald door W. Heeroma" (Helder, 1925). Geïllustreerde biografische schets. Deeltje uit de serie uitgaven ter ondersteuning van het "Helden-der-zee-fonds: 'Dorus Rijkers' te 's-Gravenhage", met achterin een ondersteuningsformulier die men uit het boekje kon scheuren en opsturen. Kringloopvondst € 2,20 euro.

11. Ansichtkaart Oudemanhuispoort (Amsterdam).
Bijna vier jaar geleden alweer schreef ik in "ansichtkaarten & boeken" dat ik een doodenkele keer een ansichtkaart koop (en waarom). De ansichtkaart die ik laatst op Marktplaats tegenkwam voor € 3,87 euro (incl. verzendkosten) kocht ik om twee redenen.
Ten eerste omdat ik een kleine collectie heb van kaarten met betrekking tot de Amsterdamse Oudemanhuispoort, ten tweede omdat het een (mij verder onbekende) ansichtkaart is uitgegeven door de befaamde antiquaar H.D. Pfann. Op de kaart staat een afbeelding van de Oudemanhuispoort getekend door H.P. Schouten in 1796 'zo als naar 't Leven van hem zelf getekend is in 1772' (Amsterdam stadsarchief, Atlas Splitgerber (010001000531). Daaronder de volgende tekst:
"In't Oude Boeck daer kunt Ghy lesen
Hoe dat de nieuwe Mensch sal wesen
Dus wand'laer loop Hier niet voorby
Dogh koop dit oude Boeck van my."

12. Gravure (53.1 cm. x 49.6 cm.), niet gesigneerd ([z.p., [z.j.], ca. 1787) met in een sierkader, met vier medaillons, de naam Henric Hooft Danielsz. in kalligrafische sierletters. Gekocht via Marktplaats voor € 31,95 euro (incl. verzendkosten). Meer hierover in "What's in a name?".

13. L. Marius: "Amstelredams eer ende opcomen door denckwaerdighe miraklen aldaer geschied aen ende door het H. Sacrament des Altaers Anno 1345", (Antwerpen, 1639). Niet als zodanig aangegeven herdruk uit 1745 door de Amsterdamse drukker G. van Bloemen!

In contemporaine leren band met zestien prenten en een gegraveerde titelpagina door Boëtius à Bolswert. Boekje over het befaamde Mirakel van Amsterdam in 1345 en de stichting van de 'Heilige Stede', later Nieuwezijds Kapel die in 1908 werd afgebroken. Gekocht bij Catawiki voor € 129,90 euro (incl. veiling- en verzendkosten).