De Deventer boekenmarkt, ruim 20 jaar later

Ruim twintig jaar geleden bezocht ik voor het laatst de Deventer boekenmarkt.

Mijn dochter was net geboren en ik kreeg steeds meer het gevoel dat ik er niet zoveel meer vond, nadat ik er - een decennium eerder - onregelmatig was geweest. Daarbij kwam dat mijn bronnen ondertussen meer divers werden, denk aan de lokale kringloop en veilingen, naast een wekelijkse kwalitatief hoogwaardige boekenmarkt (elke vrijdag op het Amsterdamse Spui). Meer ingrijpend was het stormerhand toenemen van mijn online boekensneupen op Antiqbook, Boekwinkeltjes, Marktplaats en Catawiki. Er kwamen ook steeds meer antiquariaten (en boeken) online. Kortom, een bezoek aan de jaarlijkse Deventer boekenmarkt veranderde van een 'must go' naar 'nice'.

Inmiddels doe ik al jarenlang en het hele jaar door - ook zonder de Deventer boekenmarkt - topvondsten en mijn blog (met inmiddels ruim 500 bijdragen) getuigt daarvan.

Toen ik daarom enkele maanden geleden besloot om weer eens in Deventer te gaan kijken was dat vooral om nostalgische redenen. Bovendien kreeg ik verlof van mijn werkgever waardoor ik opeens drie dagen aaneengesloten vrij had en beschik ik sinds kort - na tien jaar - ook weer over een luxe (lease)auto.

Eerlijk is eerlijk, ik heb er de afgelopen week wel een beetje naar uitgekeken (ondanks mijn scepsis en lage verwachtingen). Goed voorbereid en na een onrustige nacht met weinig slaap werd ik zondagmorgen 4 augustus om zes uur wakker. Na het gebruikelijke ochtendritueel (waartoe sinds een klein jaartje ook een rondje behoort met mijn dochters' Lassiehond Flynn) startte ik om kwart over zeven mijn auto, gewapend met een mok koffie en een koek. Ruim een uur later parkeerde ik in een verstild Deventer op de Beestenmarkt, nabij het treinstation. Plek zat, zondag gratis en op loopafstand van het centrum (tip!).

Er is in al die jaren, zo constateerde ik vrij snel, niet zo heel veel veranderd. Veel kramen, veel boeken en - naarmate de dag vordert - nog veel meer mensen. Wel opvallend vond ik de ruime mogelijkheid om je aanwinsten te pinnen of met een 'tikkie' te betalen. Een pak contant geld op zak zoals vroeger is nauwelijks nog nodig en rijen voor de pinautomaat heb ik ook niet gezien.

Eenmaal aangekomen op zo'n markt schakel ik over naar mijn gebruikelijke 'sneupstand'.

Ik loop in het midden tussen twee rijen met kraampjes en scan links en rechts het aanbod. Strips? Geen interesse... Ansichtkaarten? Geen interesse. Moderne pockets en ramsj? Geen interesse... Dozen ongeordend modern spul? Geen interesse... Spelletjes, vreettentjes en nieuwe schrijvers die hun boeken promoten en signeren? Geen interesse...

Alleen kraampjes waar ik antiquarisch belegen drukwerk ontwaar zijn mijn tijd en aandacht waard. Dat zijn er gelukkig niet zo heel veel en bovendien gaat het dan vaak om oude bekenden van vroeger of handelaren die ik elders regelmatig tegenkom zoals antiquariaat Klikspaan (Axe van Maanen) en De Uilenspiegel (Eric Klee). 

Ik merk al gauw dat ik in al die jaren ook kieskeuriger ben geworden als het gaat om oud of interessant drukwerk. Mmmmm, wat zie ik daar? Erotische Japanse 'kussenboekjes' uit de Meijiperiode (1868-1912). Negenendertig euro is niet veel geld voor dergelijke curiosa, maar zijn ze ook echt? Het genre is zo langzamerhand enorm populair geworden onder westerse verzamelaars en wordt daarom volgens mij ook 'en masse' nagemaakt in het Verre Oosten... Doorlopen maar...

Mijn eerste bijzondere vondst (rond tien uur 's ochtends) maakt meteen grote kans om ook mijn eerste aanwinst te worden. Een kleine zeventiende eeuwse pocketuitgave van J.N. de Parival's "Les délices de la Hollande", compleet met de kaart van Nederland en alle stadsplattegronden voor slecht vijfenzeventig euro! Het perkamenten bandje ligt half los van het boekblok, maar dat kan eenvoudig worden vastgezet. Hier en daar constateer ik nog wat andere kleine defecten. Alles bij elkaar schat ik zo'n honderdvijftig euro aan restauratiekosten kwijt te zijn.

Maar toch en toch... Het wordt me net iets te veel, ook al kost deze uitgave in het antiquariaat al gauw vijfhonderd euro! Ik twijfel en na lang te hebben geaarzeld laat ik het boekje toch maar even liggen, het is vroeg en ik heb de hele markt nog voor me. Ik kom later nog wel ff kijken, denk ik... Maar als ik aan het eind van de dag weer langsloop op weg naar huis zie ik het niet meer liggen. Verkocht natuurlijk.

Regelmatig zie ik boeken die ik wel zou willen kopen, als ik ze al niet had! Bijvoorbeeld die prachtige bedrijfscatalogus van Mich(ael) Birk: "Katalog/Catalogue/Catalogo No. 4" (Tuttlingen, z.j. [ca. 1913], met zijn unieke assortiment fantasiecondooms, waarover ik hier schreef of die zeldzame brochure: "Beperking van het kindertal, hare noodzakelijkheid en de middelen om haar toe te passen" (Amsterdam, 3de druk, 1896), geschreven door mevrouw de weduwe van Ham-De Raadt. Lees daarover meer hier!

Vervolgens slenter ik langs de IJsselkade, steeds iets sneller want mijn ochtendkoffie wil eruit! Het aantal toiletwagens valt me overigens wat tegen, dat mogen er voortaan best een paar meer zijn, bovendien blijken niet alle aanwezige hulpverleners en informatiemedewerkers op de hoogte van hun min of meer verborgen achteraflocaties.

Kom ik nog bekenden tegen? Er lopen hier - zo lees ik later - 100.000 mensen rond (het weer is uitstekend!) en ik let natuurlijk totaal niet op al dat publiek, jong of oud, maar op stalletjes, boeken en oud papier. Desondanks word ik gespot door enkele X volgers (zoals @FrankBoeken en @KemperAlferink). Zelf bemerk ik verzamelaar Arie van den Berg (1948), die zijn collectie populair drukwerk uit diverse Europese landen, waaronder volksboeken en prenten, pamfletten e.d. aan het Allard Pierson heeft geschonken. Kennelijk is hij nog steeds niet uitverzameld en kan hij het kopen niet laten...

Maar mijn grootste verrassing volgt als ik op een gegeven moment naast mij een bekende stem hoor onderhandelen over een stapel verzameld werk van Eduard Douwes Dekker (1820-1887), alias Multatuli. Het blijkt een collega-beveiliger te zijn met wie ik nota bene regelmatig samenwerk op Schiphol! Ik ben stomverbaasd als hij vertelt dat hij al jarenlang fan en verzamelaar is van Multatuli en realiseer me hoe weinig ik eigenlijk weet van mijn collega's buiten het werk om.

Echt afspreken (via Whatsapp) doe ik alleen met de Boekensneuper die hier met zijn dochter rondloopt.

Hij sjouwt een tas vol met Corvey modellen voor de uitgever (genoeg voor een derde blog daarover) en zij leest en koopt vooral Engelse hardbacks (net als mijn dochter).

Ik heb voor hem mijn redactie-exemplaar van het jaarboek van het Nederlands Genootschap van Bibliofielen meegenomen; dat scheelt mij weer portokosten.

Na onze ontmoeting en wat korte boekenbabbels gaan zij weer op weg naar huis. Niet veel later - rond vier uur 's middags - besluit ook ik om er een einde aan te breien.

Als ik weer in mijn auto over de A1 zoef ligt mijn tasje vrijwel leeg naast mij op de passagiersstoel. Er zit slechts één nieuw aanwinst in. Gevonden op een kraampje langs de IJsselkade (bij een verkoper die ik me kan herinneren van een boekenmarkt lang geleden langs de Amstel, georganiseerd door de KAN).

Ditmaal liggen bij hem veel oude militaria boeken. Routineus en plichtmatig snuffel ik daar wat doorheen maar mijn oog is inmiddels gevallen op een plastic tasje met daarin een klein boekje...

Het gaat om een halfleren bandje met een bibliofiele en adellijke provenance zo blijkt uit het ex-libris; Bibliothèque de Th. de Jonghe", met het devies: "Fortune ne vieillit pas". De Brusselse Jean Baptiste Théodore de Jonghe (1801-1860) was diplomaat en advocaat en erfde een groot familiefortuin waarmee hij in dertig jaar tijd een fabelachtige (voornamelijk genealogische en heraldische) bibliotheek opbouwde. Na zijn dood werd zijn boekenberg tussen 5 november 1860 en 7 februari 1861 geveild bij Ferdinand Heussner in Brussel (Piet Buijnsters schreef uitvoerig over hem in zijn: "Geschiedenis van het antiquariaat en bibliofilie in België (1830-2012)" (Nijmegen, 2013). 

"This magnificent library was one of the greatest and most complete ever formed on the history, heraldry, genealogy, and numismatics of the Low Countries. The collection was the most important sold since Lammens and Van Hulthem 25 years earlier". In het boekje zit tevens het ex-libris van een andere - iets minder bekende - rechtsgeleerde, de Amsterdamse advocaat en procureur mr. A(braham) Lind (1858-1933).

Bij nadere inspectie thuis blijkt het te gaan om een convoluut met vier verschillende uitgaven, waarvan in ieder geval drie zijn gedrukt door Pieter Hendrik Dronsberg, die tussen 1788 en 1798 Amsterdams stadsdrukker was. Het zijn achtereenvolgens: 

A. "Brand-keure der stad Amsterdam, vervat in drie deelen" (Amsterdam, z.j. [179.])

B. "Keure en ordonnantie aangaande de wateren der stad Amsterdam" (Amsterdam, 1795).

C. Wijkindeling. 30 pagina's, dubbelzijdig bedrukt (60 stadswijken) met een omschrijving van het blusgebied van de desbetreffende wijk en waar zich de brandspuit en brand-emmers bevinden. Een curieus overzicht waarvan de functie mij in eerste instantie ontging. Titelpagina of bladnummering ontbreken en de naam van de 'Capiteyn' van de desbetreffende wijk moest kennelijk zelf worden ingevuld. Een eerder uitgegeven brand-keur gedrukt door Samuel Lamsveld uit 1763 (online raadpleegbaar) gaf de oplossing. Hierin zit namelijk één enkelzijdig (!) bedrukt blad met de informatie van wijk 38. Dergelijke informatiebladen waren kennelijk bedoeld om samen met het brand-keur te worden verstrekt aan de bevelvoerende officier van de wijk (die vervolgens zijn eigen naam daarop kon invullen). Ze werden dus niet zoals mijn exemplaar gebundeld uitgegeven (of gedrukt) maar apart per wijk verstrekt. Een curiosum waar (volgens de STCN) nog één ander voorbeeld van bekend is in de collectie van het Noord-Hollands Archief. Een integraal wijkoverzicht (inclusief de buitenwijken) vinden we pas voor het eerst achterin het Amsterdamse brandkeur van 1831.

D. "Ordonnantie en keure aangaande de brand in scheepen leggende voor de stad Amsterdam, vervat in drie deelen" (Amsterdam, 1792). 

Honderdvijfendertig euro staat er op de gele sticky note... Niet te veel geld, vind ik, en het onderwerp spreekt mij wel aan (ik schreef al eens uitvoerig over de brandspuit-penningen van de Overtoom, Nieuwer- en Ouder-Amstel). De verkoper bemerkt mijn interesse en (expres wat overdreven) aarzeling en vraagt om een tegenbod. Voor honderd euro word ik de nieuwe eigenaar. Toch nog wat gevonden en gekocht op de Deventer boekenmarkt!

Volgend jaar weer?